Nieuwsarchief

SAVE THE DATE | Op vrijdag 27 maart vanaf 13.00 uur organiseren het Historisch Centrum Sociaal Werk en de Universiteit voor Humanistiek het symposium ‘Historisch bewustzijn – een kompas voor het sociaal werk.’  De toegang is gratis. Tijdens het symposium presenteren we officieel het Historisch Centrum Sociaal Werk en vieren we de rijke geschiedenis van het vak.  [ - ]

Op donderdag 29 oktober sprak Carla Kolner de jaarlijkse Marie Kamphuis-lezing uit over 'rechtvaardige preventie'. Zij hield een vlammend pleidooi voor een betere balans tussen ‘zorgpreventie’ en ‘welzijnspreventie’, waarbij sociaal werkers het voortouw zouden moeten nemen. Met als uitsmijter: 'Make Sociaal Work Great Again'. Na haar lezing volgde een historisch moment: de eerste presentatie het Historisch Centrum Sociaal Werk met een quiz en een korte presentatie van kwartiermaker Peter Rensen.   [ - ]

Irene Geerts gaat naast de Canon naastenbeweging ook het levensverhaal vast leggen van Mies Osterholt en Corrie van Eijk-Osterholt, een psychiatrisch patiënte en haar activistische tweelingzus. Corrie is in de jaren zeventig een van de grondleggers was van de Nederlandse cliënten- en naastenbeweging in de ggz, waar Irene Geerts een proefschrift over heeft geschreven.  Wil je op de hoogte blijven van haar speurwerk naar deze bijzondere geschiedenis? Geef je dan op voor de nieuwsbrief met een mailtje naar post@irenegeerts.nl [ - ]

Het FNI (Florence Nightingale Instituut) gaat verder als Museum voor de Verpleegkunde. Daarmee keert het Museum terug naar hoe het in 1993 was begonnen: als het Nationaal Museum Verpleging en Verzorging. Het museum, dat digitaal helemaal opnieuw is vormgegeven en ingericht, wil een plek zijn die door de community wordt gedragen en vormgegeven, waar ruimte is voor diverse, inclusieve en duurzame verhalen. Een visie die perfect aansluit bij de plek van het museum binnen de beroepsvereniging V&VN. Op de nieuwe website staan oude vertrouwde én fonkelnieuwe publicaties, boeiende educatieve opdrachten voor mbo en hbo én de vernieuwde Canon van de Verpleegkunde. [ - ]

Naar aanleiding van de oprichting van het Historisch Centrum Sociaal Werk (HCSW) is het belang van historisch bewustzijn het hoofdthema van de herfsteditie 2025 van Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken. Hoe gaan we om met lessen uit het verleden? Radboud Engbersen en Annemarieke van Egeraat analyseren verleden en heden van het wijkwelzijnswerk. In een interview van Tea Keijl met hoogleraar Halleh Ghorashi gaat het over het gebrek aan reflectie in de omgang met vluchtelingen. Wat er te leren is uit de ontstaansgeschiedenis van de cliënten- en naastenbeweging beschrijft Irene Geerts. Erik Heijdelberg zoekt in zijn essay naar historische aangrijpingspunten voor nieuwe vormen van wederzijdse hulp. Verder nog bijdragen van Lex Veldboer, Thomas Kampen. Jan Willem Bruins, Dorien Graas, Jeroen Gradener en Marcel Spierts [ - ]

‘Rechtvaardige preventie' is het thema van de Agenda Sociaal Werk 2025. De Marie Kamphuis Lezing - ook over dit thema - wordt uitgesproken door Carla Kolner. De Agenda van het Sociaal Werk vindt plaats op donderdag 30 oktober in de Bibliotheek Neude, Utrecht. In haar proefschrift Rechtvaardige Preventie: Op het snijvlak van de publieke gezondheidszorg en het sociaal domein is Kolner scherp in haar oordeel over het preventiebeleid van de afgelopen veertig jaar. Volgens haar hebben deze beleidsmaatregelen de gezondheidsverschillen niet verkleind, maar juist vergroot. Dat moet anders, en dat kán ook anders, stelt ze. Tijdens de Agenda van het Sociaal Werk vindt ook de presentatie plaats van het Historisch Centrum Sociaal Werk. Dit centrum moet met onder meer onderzoek en publicaties over de geschiedenis van het sociaal werk helpen om de positionering van het vak in het beleid te versterken. Ook Carla Kolner zal hieraan in haar lezing refereren. [ - ]

Op woensdag 22 oktober 2025 vindt in Poppodium De Vorstin in Hilversum het slotsymposium plaats van het historisch onderzoeksproject Drugs Monologen. De Open Universiteit en het Poppi Drugs Museum sluiten hiermee twee jaar intensief onderzoek af naar de drugsgeschiedenis van Nederland, gezien door de ogen van mensen die zelf ervaring opdeden met drugsgebruik in de jaren 60, 70, 80 en 90. Het programma biedt een mix van wetenschap, muziek, theater en persoonlijke verhalen, en wordt afgesloten met een optreden van zangeres Ellen ten Damme.   [ - ]

Op 2,3 en 4 oktober vond in Meppel het opbouwwerk Krachtproef-festival plaats, ook wel het Lowlands van het sociale domein genoemd. Dit jaar stond het festival in het teken  van 100 jaar opbouwwerk. Met boeiende keynote-sprekers als Gabriël van den Brink, Marcel Spierts, Minne Wiersma, Pallas Achterberg en Harcourt Klinefelter, ooit woordvoerder van Martin Luther King. Elke dag werd werd via een podcast verslag gedaan van de gebeurtenissen. Van korte interviews met deelnemers tot inspirerende gesprekken met keynoters, workshopleiders, organisatoren. Allemaal vanuit een aparte podcaststudio of rechtstreeks vanaf de gang, uit de bus, bij de hunebedden of midden op een praktijkplek. Je kunt het hele festival dus terugluisteren of herbeleven.  [ - ]

Jan Willem Duyvendak was tussen 1995 en 2001 bijzonder hoogleraar wetenschappelijke grondslagen van het opbouwwerk. In het kader van '100 jaar opbouwwerk 1925-2025' ging Canon-redacteur Jos van der Lans bij hem op bezoek. Hoe kijkt hij terug op zijn hoogleraarschap en hoe kijkt hij nu aan tegen het opbouwwerk?  Maar net daarvoor had hij drukproeven onder ogen gekregen van zijn nieuwe boek Spookkloven. Waarom Nederland minder gepolariseerd is dan wij denken. Onvermijdelijk komt dat ter sprake. In dit  boek heeft hij acht kloven die Nederland in een houdgreep houden onder de loep genomen. En wat hij zag waren veel emoties en schrikbarend weinig feiten. Hij waarschuwt daarom voor het stelselmatig overdramatiseren van sociale problemen. Ook opbouwwerkers moeten grote woorden mijden, die zaaien alleen maar meer ongenoegen.  [ - ]

De Commissie onderzoek Binnenlandse Afstand en Adoptie onder voorzitterschap van Micha de Winter heeft in juni 2025 haar rapport Schade door schande uitgebracht over ongehuwde 'afstandsmoeders', die tussen 1956 en 1984 gedwongen werden hun kinderen af te staan.  Op 20 november organiseert het ADNG, Erfgoedcentrum voor de Nederlandse gedragswetenschappen, en de Rijksuniversiteit Groningen een symposium over de rol van gedragswetenschapper in deze tragedie: welke adviezen gaven professionals als psychologen, psychiaters en maatschappelijk werksters, hoe veranderden die in de loop van de tijd en welke invloed heeft dit op de ongehuwde moeders gehad? Commissievoorzitter Micha de Winter is een van de sprekers, evenals Paul Schnabel, biograaf van Kees Trimbos (1920-1988), die als psychiater een belangrijke rol in dit dossier speelde. Toegang is gratis. Opgeven via: adng@rug.nl [ - ]

 In het kader van de viering van 100 jaar opbouwwerk gaat een deel van  het in februari ontsloten Wil van de Leur-opbouwwerkarchief in september en begin oktober op tournee in Drenthe. Het archief verhuist gedurende deze periode naar een tijdelijke plek bij de Tintengroep in Gieten. En het zal ook te bewonderen zijn op het Krachtproef-opbouwwerk festival dat op  3, 4 en 5 oktober plaats vindt in Meppel.  [ - ]

In Rotterdam organiseerde het Landelijk Centrum Opbouwwerk in de jaren negentig het zogeheten stedelijk kwaliteitspanel. Een panel van betrokken burgers controleerde daarin de kwaliteit van de publieke dienstverlening. Dat deden ze door zelf poolshoogte te nemen en er actief op af te gaan. Hun bevindingen - die vaak niet mals waren - vatten ze samen in een rapport dat ze met de nodige tamtam aan de gemeente of andere publieke instanties aanboden. In deze korte compilatie uit 1994, oorspronkelijk onderdeel van de LCO-video Opbouwwerk op de begane grond, legt LCO-directeur Wil van de Leur uit wat het belang van zo'n kwaliteitspanel is en waarom het een mooi voorbeeld is van wat volgens hem de essentie van opbouwwerk is: het doen van sociale uitvindingen. 13 van de 17 rapporten zijn te raadplegen in het Wil van de Leur-opbouwwerkarchief (Archiefdoos 9)  [ - ]

Het ging niet goed met het opbouwwerk begin jaren negentig van de vorige eeuw. De hoogtijdagen van de stadsvernieuwing waren voorbij, bezuinigingen deden de opbouwwerkgelederen ernstig krimpen. Voor het Landelijk Centrum Opbouwwerk, het toenmalige kenniscentrum, was dat reden om een voorlichtingsfilm uit te brengen waarin het belang van het opbouwwerk aan de hand van concrete praktijken wordt uitgelegd.  De video ‘Opbouwwerk op de begane grond’ werd in 1994 gemaakt door Jobfilmproduktie. In het kader van 'Honderd jaar opbouwwerk 1925-2025' is de video gedigitaliseerd.    [ - ]

Na zes jaar zoeken heeft de Stichting Nationaal Monument Geweld in de Jeugdzorg de gemeente Apeldoorn bereid gevonden een monument te plaatsen waarbij slachtoffers stil kunnen staan bij wat hen is overkomen. Daartoe was in 2019 al besloten na het verschijnen van het onderzoeksrapport van de commissie-De Winter, maar het was lastig om een meewerkende gemeente te vinden. Volgend jaar komt het monument nu in het Zuiderpark in Apeldoorn.  [ - ]

Op 25 juli 2025 overleed op 76 jarige leeftijd Frans Berkers. Hij was tussen 1989 en 2014 25 jaar verbonden aan de Haagse Hogeschool, waar hij culturele maatschappelijke vorming doceerde. Zijn naam is nauw verbonden aan de ontwikkeling van het (politieke) vormingswerk en aan de introductie in Nederland van het werk van Oskar Negt en Alexander Kluge, waaraan de termen ‘sociologische verbeeldingskracht’ en ‘exemplarisch leren’ zijn verbonden. Twee begrippen die ook kenmerkend zijn voor het denken van Frans Berkers, zelf een enthousiaste verhalenverteller die voortdurend de verbeelding liet spreken. [ - ]

De Nederlandse Vereniging van Artsen Verstandelijke Gehandicapten, de arts VG-opleiding en de onderzoeksgroep Geneeskunde voor Verstandelijk Gehandicapten hebben alle drie iets te vieren ze bestaan respectievelijk 45 en 25 jaar. Dat vieren ze op 20 november in een gezamenlijk symposium met aandacht voor wat ze bereikt hebben en wat hen nog te doen staat. Meer informatie plus opgave via: secretariaat@nvavg.nl     [ - ]

Erik Heijdelberg, voormalig directeur van het Pieter Baan centrum en oud-bestuurder van de William Schrikkerstichting, neemt in dit boek zijn veertig jarige loopbaan in de gezondheidszorg onder de loep en put daarbij inspiratie uit oerbronnen van het sociaal werk: Liefdadigheid naar Vermogen (1871) en Opbouw Drenthe (1925). Lees de recensie. [ - ]

Op 30 juni 2025 is de Vernède Scriptieprijs voor de beste masterscriptie uitgereikt aan Marlies Couch. De scriptie She procured a couple of Chirurgions geeft inzicht in onzichtbare vormen van medische zorg die door vrouwen verleend werden tussen 1674 en 1800. De gedetailleerde rechtszaken in het archief van de Old Bailey, de belangrijkste rechtbank van vroegmodern Londen, werden gebruikt om te onderzoeken hoe netwerken van zorg eruitzagen die vrouwen hielpen na een seksuele misdaad zoals verkrachting. [ - ]

In het rapport Bestaanszekerheid in de buurt pleit het Nationaal Klimaat Platform samen met het opbouwwerkersnetwerk Krachtproef voor een prominente rol van opbouwwerkers in de energietransitie. Daartoe hebben zij een Actieplan Opbouwwerk voor Energieke wijken opgesteld, dat mede steunt een historisch essay van publicist Jos van der Lans, waarin hij aanhaakt op het feit dat het opbouwwerk in Nederland in 2025 honderd jaar bestaat. [ - ]

Na een grootse uitbreiding trekt het vernieuwde Herinneringscentrum Apeldoornsche Bosch volle zalen. Het herinneringscentrum vertelt het verhaal van de Joods-psychiatrische inrichting, in januari 1943 met veel geweld ontruimd door de Duitse bezetter. Bijna 1.400 patiënten, medewerkers en familieleden werden gedeporteerd naar concentratiekampen. Zo goed als niemand keerde terug. Door financiële tegenvallers kampt de organisatie met een een tekort van zes ton. Ze hoopt dat gemeente en provincie bijspringen. Bron Omoep Gelderland [ - ]

In het op 19 juni uitgebrachte eindrapport Schade door schande pleit de commissie-De Winter om het leed van de Afstandsmoeders op te nemen in de Canon van Nederland om de ernst van deze zaak te behoeden van de vergetelheid en het een een vaste plek te geven in ons collectieve geheugen. Een mooi voorstel, maar voordat de commissies daarover een besluit genomen hebben zijn we vele jaren verder. Bovendien is de kans groot dat de experts er niet in mee gaan. In de Canon zorg voor de jeugd is inmiddels wel een vaste plaats voor het leed van deze moeders en hun kinderen ingeruimd. [ - ]

In de tweede helft van de twintigste eeuw hebben in Nederland naar schatting 13 tot 15 duizend ongehuwde moeders hun kind moeten afstaan ter adoptie. Vaak gebeurde dit onder grote druk van familie, samenleving en hulpverleners. De zogenoemde ‘afstandsmoeders’ staan symbool voor een tijd waarin schaamte, zedelijkheid en sociale controle een bepalende rol speelden in het leven van vrouwen. Op 19 juni 2025 bracht de Commissie onderzoek Binnenlandse Afstand en Adoptie, onder voorzitterschap van emeritus hoogleraar Micha de Winter het rapport Schade door schande uit, waarin de structurele onrechtvaardigheid van deze praktijk wordt erkend. [ - ]

Halverwege de jaren 90 telt Utrecht honderden dakloze mensen. Constand de Jonge en Sylvia van Woudenberg willen de leefomstandigheden voor daklozen verbeteren. Ze moeten een inkomen kunnen genereren, zich beter voelen en een gezicht krijgen. De twee richten in 1994 samen het Utrechtse Straatnieuws op, de eerste daklozenkrant van Nederland. Het wordt een daverend succes, maar tegenwoordig verkeert de krant in zwaar weer. Wat is er veranderd? Andere Tijden besteedt er donderdag 15 mei 2025 een uitzending aan. [ - ]

Na enthousiaste gesprekken met een groot aantal betrokkenen is de kogel door de kerk: 2025 wordt het geboortejaar van het Historisch Centrum Sociaal Werk (HCSW). Het Centrum vormt een van de drie pijlers van het professionaliseringsprogramma van het beroep sociaal werk, dat de komende vier jaar onder de regie van de BPSW zal worden uitgevoerd. Het programma wordt financieel mogelijk gemaakt door het ministerie van VWS. [ - ]

Frits van Wel, 1988 gepromoveerd op het proefschrift Gezinnen onder toezicht, heeft op zijn YouTube-kanaal vier unieke documntaires geplaatst over onmaatschappelijkheid en woonscholen in Utrecht en Amsterdam, compleet met uitgesproken ervaringen van direct betrokkenen. [ - ]

Sociaal werk vindt niet alleen plaats in bepaalde plekken, het vormt deze plekken ook. In dit artikel in het Europian Journal of social work gebruiken Sander van Lanen (Rijksuniversiteit Groningen) en Eric Meij (armoedeonderzoeker CMO-Stamm) de bekende studie van de Franse filosoof Henri Lefebvre, La production de espace (Engels: Social production of space om de interactie tussen sociaal werk en ruimte door de geschiedenis van het Nederlands maatschappelijk werk e analyseren. Ze onderscheiden drie periodes met ieder hun eigen dynamiek: integratie (1848–1925), emancipatie (1925–1983) en participatie (1983–2013). [ - ]

125 jaar geleden verscheen het eerste nummer van het Tijdschrift voor Armenzorg, de verre voorloper van het huidige Tijdschrift voor sociale vraagstukken. Het tijdschrift beoogde samenwerking te bevorderen en met een vrije geest de discussie over de armenzorg te voeren.Nu online in te zien. [ - ]

Op 12 juni wordt in het Onderwijsmuseum in Dordrecht een symposium georganiseerd over het ontstaan van pubergedrag. Aanleiding is het verschijnen van een boek van Minke van Essen en Sanne Parlevliet over dit onderwerp. Meer informatie via adng@rug.nl. [ - ]

In de miniserie naar aanleiding van 100 jaar opbouwwerk 1925-2025 vertelt Maarten Snel over de jaren zeventig en tachtig, toen hij coördinator was van de Werkplaats Opbouwwerk Noord Nederland, waar ze werkten volgens de Probleem Project Methode. Een aanpak die niet overal in even goede aarde viel. [ - ]

De massamoord op mensen met een psychische stoornis of handicap in nazi-Duitsland en in de door nazi-Duitsland bezette gebieden is een misdaad van ongekende aanvang geweest. Hans Kröben en Xavier Moonen schetsen het gruwelijke verhaal over deze geplande en wrede massamoord. Daarbij worden naast de slachtoffers ook de daders in kaart gebracht; te weten artsen, verpleegkundigen en medisch ondersteunend personeel. Hoe kan het dat zij in strijd handelden met wereldwijd aanvaarde medisch-ethische standaarden en welke lessen kunnen wij hieruit trekken? [ - ]

Het Zwembadmuseum Oldenkotte in Rekken brengt de historie van de Rekkense Inrichtingen en Tactus Verslavingszorg in beeld. In het fris ingerichte voormalige zwembad kan de bezoeker aan de hand van tijdlijnen met foto’s, voorwerpen, video’s, geschriften en andere materialen een duik nemen in de geschiedenisvan de Rekkense Inrichtingen vanaf 1910 tot de opheffing van de Van Ouwenaller Vereniging in 2003 en van Tactus Verslavingszorg vanaf 1900 tot en met nu. [ - ]

De BPSW heeft een schat aan historische informatie toegankelijk gemaakt door het digitaliseren van het Tijdschrift voor Maatschappelijk Werk (TMW) van 1947 tot en met 1972, in die jaren een uitgave van de Nationale Raad voor Maatschappelijk Werk (NRMW[erk], later omgedoopt tot NRMW[elzijn]). Ook de verenigingsbladen van de Nederlandse Bond van Maatschappelijk Werkers en haar vele opvolgers zijn nu digitaal in te zien. Het zijn bronnen die de geschiedschrijving van het sociaal werk enorm verrijken en ook nuanceren. [ - ]

In West Brabant vertellen oud jeugdzorgcliënten in 15 korte podcasts over hoe het verder ging in hun leven en over wat het verschil heeft gemaakt. Voorbijgangers bij historische jeugdzorglocaties in West-Brabant kunnen de podcasts via QR-codes op herinneringsborden beluisteren. De verhalen in de podcasts laten zien dat hulp aan kinderen onlosmakelijk verbonden is met de persoonlijke inzet van jeugdzorgwerkers, ongeacht de maatschappelijke situatie op enig moment. Het is bovendien een ander geluid, dan de gangbare publiciteit over incidenten en geldtekort in de jeugdzorg. Op 8 april wordt het project afgesloten met een middagsymposium in het Stedelijk Museum Breda. Dan wordt ook een langere podcast gelanceerd waarin jeugdzorgonderzoekers vertellen wat we uit die jeugdzorgverhalen kunnen leren. [ - ]

In ons Biografisch Portaal is een schets opgenomen van Ab Harrewijn, de predikant/politicus die zich met heel zijn hebben en houden inzette voor kwetsbare mensen aan de onderkant van de samenleving. Elk jaar wordt er Ab Harrewijn Prijs uitgereikt aan mensen of initiatieven die op originele wijze schijnbare tegenstellingen overbruggen en mensen bijeenbrengen om noden of belemmeringen weg te nemen. Iedereen kan deze nomineren, dat moet wel voor 1 april. Zegt het daarom voort. [ - ]

Het Nationaal Klimaat Platform werkt samen met het opbouwwerknetwerk Krachtproef aan een actieplan om het opbouwwerk structureel een positie te geven in de organisatie van bewoners in de energietransitie. Zij vroegen publicist Jos van der Lans om een historisch onderbouwd essay te schrijven waarom dat onvermijdelijk is wil de energietransitie een succes worden. [ - ]

Op 17 februari overleed op 78-jarige leeftijd Rob van Pagée. Hij was de oprichter en lange tijd de drijvende kracht achter de Eigen Kracht conferentie. Kern van deze methode is: maak de kring groter rond de hoofdpersoon, leg het probleem in het midden van die kring en vraag de aanwezigen, de familie, een groep mensen, als eerste om een plan dat draagvlak heeft om daarmee de problemen op te lossen of te verminderen. De deelnemers gebruiken hun eigen kracht om hulp te bieden waar ze dat kunnen en hulp te vragen aan de hulpverlening als dat nodig is. [ - ]

Op 11 februari opende dochter Manon op het kantoor van de BPSW het Wil van de Leur-opbouwwerkarchief. De opening werd opgeluisterd door tien oudgedienden die smakelijke herinneringen ophaalden aan de man die in de jaren 70, 80 en 90 het opbouwwerk in Nederland op de kaart zette. Luister naar de Canon-podcast. [ - ]

Tijdens een sympoisum in Utrecht trad ex-staatssecretaris Maarten van Ooijen buiten zijn comfortzone en gaf hij een ongemakkelijke beschouwing te berde, die in deze podcast te beluisteren is. Waarom lukt het ons niet om dakloosheid op te heffen? [ - ]

Een van onze meest succesvolle boekuitgaven is de Canon volkshuisvesting, waarvan in vijf drukken 15.000 exemplaren zijn verkocht. Maar na tien jaar is het tijd voor een herziening, waar we in 2025 aan gaan werken. Zodat deze bij het 125 jarige jubileum van de Woningwet in 2026 gepresenteerd kan worden. [ - ]

Wil van de Leur (1944-2007) was decennialang toonaangevend voorman van de samenlevingsopbouw en het opbouwwerk in Nederland. Zijn unieke archief is ntoegankelijk gemaakt door Jos van der Lans & Henk Krijnen en bestaat uit een digitaal deel en een materieel deel, dat binnenkort raadpleegbaar is bij de BPSW. [ - ]

Irene Geerts promoveerde onlangs op de ontstaansgeschiedenis van de naastenbeweging en het activisme van familieleden over de zorg voor hun dierbaren. Op basis van haar (in het Engels geschreven) proefschrift wil Irene nu een toegankelijke Canon van de Naastenbeweging maken. Dat kost geld en daarvoor zijn we een crowdfunding gestart. [ - ]

Ruim 80 deelnemers bezochten donderdag 13 juni 2024 het symposium over sociaal werk en erfgoed. Een zeer informatieve bijeenkomst, met als conclusie dat de werelden van het sociaal werk en het erfgoed in de leefwereld van mensen veel voor elkaar kunnen betekenen. Dat vraagt om een vervolg. Lees het verslag. [ - ]