Verwante vensters

1950 – Marie Kamphuis

Social casework: empowerment avant la lettte

---

Met de uitbouw van de verzorgingsstaat na de Tweede Wereldoorlog groeide de behoefte aan professionalisering van de sociale sector en scholing van maatschappelijk werkers. De blik richtte zich daarbij vooral op de Verenigde Staten. Verschillende Amerikagangers trokken naar dat moderne land om inspiratie op te doen. Marie Kamphuis (1907-2004) speelde daarbij een cruciale rol. Zij werd opgeleid aan het Centraal Instituut voor Christelijke-Sociale Arbeid (CICSA) in Amsterdam. Net voor de oorlog werkte ze in Drenthe. In 1943 vertrok ze naar Groningen, waar ze aan het hoofd kwam te staan van de Groninger dependance van de CICSA, de latere Academie voor Sociale en Culturele Arbeid (ASCA, tegenwoordig onderdeel van de Hanzehogeschool en gehuisvest in een naar haar genoemd gebouw).
In het academiejaar 1946/47 verbleef Marie Kamphuis langdurig in de Verenigde Staten als gast van de New York School of Social Work. Ze vond er inspiratie in het werk van Mary Richmond, Gordon Hamilton en Florence Hollis. Na haar terugkeer publiceerde ze in 1950 het boek ‘Wat is social casework’. In 1954/55 ging Kamphuis opnieuw voor langere tijd naar de Verenigde Staten. Ze bezocht er universiteiten en instellingen om hun programma’s en werkwijzen te bestuderen.

De kern van social casework is het methodisch hulpverlenen aan personen en gezinnen. Daarmee onderscheidt deze benadering zich van groepswerk en opbouwwerk. Social casework vormt een breuk met de oudere paternalistische hulpverlening doordat het perspectief van de cliënt belangrijk wordt. De hulpverlening moet vooral gericht worden op het aanwenden van de hulpbronnen van de cliënt en zijn omgeving, om het activeren en vergroten van zijn zelfredzaamheid. Die benadering sluit aan bij de hedendaagse aandacht voor empowerment.

Kamphuis is de bekendste ‘Amerikaganger’. Andere Amerikagangers waren Jo Boer (directrice van Stichting Opbouw Drenthe, importeerde ‘community organization’) en Jan Floris de Jongh (directeur van de School voor Maatschappelijk Werk in Amsterdam, importeerde het werk van Bertha Reynolds over opleiden van sociaal werkers). Gradus Hendriks, ambtenaar bij het ministerie van Maatschappelijk Werk legde er zijn oor te luister over ‘community organization’. Ook recenter zien we dat de professionele kennis van de Nederlandse sociale sector gedeeltelijk uit import bestaat. Voorbeelden daarvan zijn de ‘work first’ benadering uit Wisconsin of de methode voor opvoedingsondersteuning Triple P methodiek uit Australië.

Kamphuis’ social casework werd na de eerste uitgave in 1950 regelmatig bijgewerkt en herdrukt, in totaal elf keer op een periode van 27 jaar. Zodoende speelde Marie Kamphuis een belangrijke rol in de opleiding en vorming van verschillende generaties sociaal werkers. Ze wordt mede daarom ook gezien als een pionier in de professionalisering van het sociaal werk. Die rol vervulde ze niet alleen via opleidingen, maar ook via het bepleiten en actief zoeken van een verknoping tussen hulpverlening en wetenschap.

In de jaren zeventig en tachtig daalde de populariteit van social casework, omdat die te eenzijdig op het individu gericht zou zijn en te weinig op de ruimere sociale omgeving. Daarbij speelde het werk van Milikowski en de notie van politiserende hulpverlening een rol.

Publicatiedatum: 15-02-2009
Datum laatste wijziging: 15-05-2014

Auteur(s): Jan Steyaert

---

Verwante vensters

• 1899 Opleidingsinrichting voor socialen arbeid
• 1917 Mary Ellen Richmond
• 1947 Amerikagangers
• 1950 Kamphuis en de internationale theorieachtergrond

Extra

Haar naam leeft voort
De naam Marie Kamphuis leeft voort via de naar haar genoemde Stichting (MKS, 1990), de Leerstoel Maatschappelijk Werk (sinds 1995), de tweejaarlijkse Marie Kamphuislezing (sinds 1999)en de eveneens tweejaarlijkse Marie Kamphuisprijs voor beroepsinnovatie in het maatschappelijk werk (sinds 2002). Daarnaast wil de MKS bevorderen dat de rijke geschiedenis van het maatschappelijk werk wordt beheerd en gedocumenteerd. Op 29 september 1999 is daarom het Marie Kamphuis Archief opgericht. Het Marie Kamphuis Archief verzamelt en ontsluit materiaal met betrekking tot de geschiedenis van het maatschappelijk werk in Nederland.In 2013 publiceerde Eefje van Batenburg een gedegen biografie.

Verder studeren

• Eefje van Batenburg-Resoort (2013), Grande dame van het soocial casework. Marie Kamphuis 1907-2004. Amsterdam: SWP.
• Jagt, N., Kamphuis, M., & Waaldijk, B. (Red.). (2007), Kijken in de spiegel van het verleden. Maatschappelijk werk in historisch perspectief. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. De oorspronkelijke memoires van Marie Kamphuis uit 1986, met actuele kanttekeningen. verzorgd door Nel Jagt en Berteke Waaldijk.
• Maarten van der Linde (2013), Basisboek geschiedenis Sociaal Werk in Nederland. Amsterdam: SWP, vijfde druk. Hoofdstuk 10.2, pp. 220-223.

Literatuur

• Kamphuis, M. (1950), Wat is social casework? Een eerste inleiding. Alphen aan de Rijn. Tweede druk, die vrijwel gelijk is aan de eerste druk, ook uit 1950.
• Kamphuis, M. (1951), Helpen als ambacht: uit de voorgeschiedenis , Baarn.
• Kamphuis, M. (1963), Nieuwe wegen in het werk met probleemgezinnen , Alphen aan de Rijn: Samsom.
• Waaldijk, Berteke (1996), Het Amerika der Vrouw. Sekse en geschiedenis van maatschappelijk werk in Nederland en de Verenigde Staten. Groningen: Wolters-Noordhoff.

Aanvullend materiaal

• M. Kamphuis (1948), Het Amerikaanse Social Casework Tijdschrift voor Maatschappelijk Werk 2 (1948) 6, p. 81- 85.
• M. Kamphuis (1950), Waarin verschilt het hedendaags social casework van de inzichten van mevrouw Muller-Lulofs en haar tijdgenoten? Tijdschrift voor Maatschappelijk Werk 4 (1950) 8, p. 113-116.
• Jagt, N. (1990), Marie Kamphuis, interview met een pionier van het maatschappelijk werk , Utrecht: SWP.
• Ischa Meijer (1992), ’Schoonheid in de mensen’- Interview met Marie Kamphuis gepubliceerd in: Tijdschrift voor de Sociale Sector, november 1993, nr. 11. [Bewerking van het gesprek dat Ischa Meijer had en dat op 6 en 13 oktober 1993 bij de VPRO op de radio werd uitgezonden in de serie ’Zaken van de ziel’.]
• Ischa Meijer (1992), Interview met Marie Kamphuis , als audio: deel 1
• Ischa Meijer (1992), Interview met Marie Kamphuis , als audio: deel 2

Links

• Marie Kamphuis Stichting
• Marie Kamphuis (Wikipedia)
• Marie Kamphuis in Vlaanderen
• Marie Kamphuis Archief

Studieopdrachten

Klik hier om de studieopdrachten te bekijken

Video

Marie Kamphuis is één van de grondlegsters van het moderne maatschappelijk werk. Deze video, een korte versie van 2 min. van een langere film (12 min.), gaat over de persoon van Marie Kamphuis, haar opvattingen over helpen en haar betekenis voor de ontwikkeling van het maatschappelijk werk.