Verwante vensters

1943 – Leo Kanner

Vroegkinderlijk autisme

---

Leo Kanner wordt beschouwd als de ‘Godfather’ van autisme. In 1943 publiceerde hij zijn wereldvermaarde artikel ‘Autistic disturbances of affective contact’ waarin hij elf kinderen beschreef die zijns inziens aan een nieuw syndroom leden. Een jaar later noemde hij het ‘vroegkinderlijk autisme’ (’early infantile autism’). Hij ontleende de term aan de Zwitserse psychiater Eugen Bleuler (1911), die ’Autismus’ introduceerde als een symptoom van schizofrenie. Bleuler koos voor de term, afgeleid van het Griekse woord autos, vanwege de betekenis ‘zelf’. Met autistisch wilde ook Kanner het in zich zelf gekeerde gedrag (‘extreme autistic aloneness’) aangeven, dat hij als het belangrijkste symptoom zag. Hij gebruikt het echter als benaming voor het syndroom. Achteraf een ongelukkige keuze omdat autisme als stoornis veel meer omvat.

Kanner was niet de eerste die de term autistisch ten aanzien van kinderen gebruikte. In de jaarverslagen van 1938-1940 van het Paedologisch Instituut uit Nijmegen (Chorus en Ida Frye), komen we voor het eerst het woord ‘autist’ tegen bij de beschrijving van een kind dat sterk op zichzelf gericht was, zeer angstig was, stereotiepe gedragingen en een sterke weerstand tegen veranderingen vertoonde.

Maar ook elders ter wereld treffen we de term autistisch bij kinderen aan. In 1944 verscheen de publicatie van de Weense kinderarts Hans Asperger getiteld: Die ’Autistischen Psychopathen’ im Kindesalter. De kinderen vallen hem vooral op vanwege een gebrek aan inlevingsvermogen, weinig sociale vaardigheden en een eenzijdige conversatie. Ook hij kiest voor het woord autistisch.

Het is opmerkelijk dat zowel Kanner als Asperger in Oostenrijk zijn geboren, hun opleiding in Duitsland genoten, maar elkaars werk niet kenden. Kanner verhuisde in 1924 naar Amerika en richtte in 1930 binnen het Johns Hopkins Hospital in Baltimore de eerste kinderpsychiatrische kliniek in de Verenigde Staten op. Drie jaar later werd hij aan de gelijknamige universiteit als hoogleraar psychiatrie aangesteld. Door de Tweede Wereldoorlog duurde het nog lang voordat de verschillende auteurs kennis konden nemen van elkaars werk. Het artikel van Asperger bereikte pas in 1981 de Engelstalige lezers door de vertaling van Lorna Wing. De eerst aanzet tot wereldwijde aandacht voor autisme is bewerkstelligd door de publicaties van Kanner. Zij riepen een stroom reacties op, vooral veel speculaties over wat autisme eigenlijk is, wat de precieze kenmerken zijn, of het een op zich zelf staande stoornis of een vorm van een andere stoornis is, bijvoorbeeld schizofrenie (wat Kanner zelf in eerste instantie dacht) en wat de mogelijke oorzaken konden zijn.

Kanner deed een paar opmerkelijke uitspraken:
* er is sprake van een aangeboren affectieve contactstoornis;
* de kinderen komen uit academische milieus met vaak afstandelijke ouders;
* de kinderen hebben een normale intelligentie, vanwege de ongeschonden fysionomie. Ze hebben weliswaar een ontwikkelingsachterstand, maar bezitten op sommige gebieden meer dan normale vaardigheden.
Ook Asperger liet zich in zijn uitspraken niet onbetuigd:
*de stoornis komt alleen bij jongens voor (hetgeen hij later veranderde in vooral bij jongens), het betreft een extreme mannelijke karaktervariant;
* de kinderen hebben een hoge intelligentie, zijn verbaal uitstekend en hebben uitzonderlijke begaafdheden;
*er moet haast wel sprake zijn van een erfelijke aandoening.

Deze beweringen hebben tot talloze discussies en onderzoeken geleid, die ook nu nog gaande zijn. In 1952 verschijnt de eerste Nederlandse publicatie van de hand van kinderpsychiater Van Krevelen, het begin van een autisme hype?

Publicatiedatum: 30-05-2017
Datum laatste wijziging: 06-01-2019

---

Verwante vensters

• 1801 Victor - de Wilde van Aveyron
• 1904 Ontheemd in het hoofd
• 1904 Jan Klootsema en de ontwikkeling van de orthopedagogiek
• 1928 Medisch-Opvoedkundige Bureaus
• 1936 Ida Frye

Verder studeren

• Revolvy (2016), Biografie van Leo Kanner 

Aanvullend materiaal

• Leo Kanner (1943), Autistic disturbances of affective contact. Deze publicatie van Kanner stond aan het begin van wereldwijd debat en onderzoek.
• Hans Asperger (1944), Die 'Autistischen Psychopathen' im Kindesalter. Baanbrekend artikel van Asperger.
• Dirk van Krevelen (1952), Een geval van ’Early Infantile Autism’. De eerste Nederlandse publicatie over autisme.

Links

• Leo Kanner, eerste kinderpsychiater in Amerika en Godfather van autisme.
• Eugen Bleuler, Zwitsers psychiater, naamgever van de ziekte schizofrenie.
• Lorna Wing, Brits psychiater en pionier in het autisme-onderzoek.

Video

Geüpload op 3 mei 2011.
Prof. Christopher Gillberg talks to Lorna Wing, founding member of The National Autistic Society, about her thoughts on autism.