Verwante vensters

2008 – Frontlijnteam Leeuwarden

Start sociale wijkteams

---

Het begon allemaal met een bloembol. De dag voordat in de lente van 2008 directeuren van een groot aantal Leeuwarder welzijninstellingen bijeen zouden komen om zich te beraden over een nieuwe opzet van het welzijnswerk, ving Dietske Bouma, directeur welzijn van de gemeente, bij de plaatselijke bloemist een gesprek op over Amaryllis-bollen. De bloemist vertelde dat om te groeien deze bollen genoeg hebben aan zand, grind of alleen lucht. Hoe je ze ook in de pot zet, ze groeien altijd naar het licht. Bouma kocht ter plekke dertig bollen die ze als symbool voor het gevraagde doorzettingsvermogen de volgende dag aan haar gesprekpartners overhandigde.

Zo ontstond in Leeuwarden de Amaryllis-groep, een platform van voormannen en –vrouwen die daadwerkelijk wilden werken aan vernieuwing van het brede welzijnswerk. Ze konden geen beroep doen op veel voorbeelden. In Rotterdam kende men het Bureau Frontlijn met een intensieve ’Achter de voordeur-aanpak’, maar die werd niet uitgevoerd door een vast wijkgericht team. Daarnaast waren in de Maasstad interventieteams actief, maar daar hing toch vooral de geur omheen van strengheid en controle. In Enschede speelde de gemeente met de gedachte om een team van ‘sociale huisartsen’ oftewel wijkcoaches te starten, maar ook daar moest men nog beginnen. De in 2008 gelanceerde nationale wijkenaanpak bood Leeuwarden echter een uitgelezen kans om van de wijk Heechterp-Schieringen een laboratorium te maken voor de vernieuwing die de Amalyllis-beweging voor ogen had. Zo ontstond in 2008 het frontlijnteam, het eerste multidisciplinair werkende sociale wijkteam in Nederland.

Het frontlijnteam nestelde zich in de wijk met een open agenda. Het team bestond op volle sterkte uit elf medewerkers die afkomstig waren uit het maatschappelijk werk, het UWV-werkplein, welzijnswerk, de afdeling inburgering, sociale dienst en woningcorporaties. Het teammotto: ‘Specialist in het team, generalist voor de burger.’ De aanpak: ‘Eén huishouden, één plan, één hulpverlener’. In plaats van de oude praktijk waarin mensen verwezen werden naar loketten voor schulden, werk en opvoeding trok het frontlijnteam elke dag verder de wijk in. De aanpak leidde in de eerste drie jaar tot een opmerkelijke daling van het aantal uithuiszettingen en ondertoezichtstellingen (OTS). Een maatschappelijke kosten en batenanalyse berekende dat het positieve ‘maatschappelijke saldo’ op twee miljoen euro becijferd kon worden.

Het Leeuwarder frontlijnteam maakte werkenderweg duidelijk dat het anonieme en bureaucratische karakter van de Nederlandse verzorgingsstaat te doorbreken is door aan de andere kant te beginnen. Eigenlijk zoals het ooit begonnen is. Dat is de reden waarom Hans Weggemans, directeur van de Dienst Maatschappelijke Ondersteuning in Enschede, spreekt over retro-innovatie. Weggemans was in dezelfde periode verantwoordelijk voor de start van een sociaal wijkteam in de wijk Velve Lindehof. Ook Velve Lindehof was verkozen tot een van de veertig Vogelaar-wijken en ook in Enschede had men die kans aangegrepen om iets nieuws te ontwikkelen. De overeenkomst is minder toevallig dan die lijkt, want Weggemans had voordat hij in Enschede neerstreek, in Leeuwarden gewerkt, en met directeur welzijn Dietske Bouma heel wat afgediscussieerd over hoe je welzijnswerk anders, beter en effectiever kon organiseren. "Ik noem het wel eens retro-innovatie", vertelt hij met een glimlach, "omdat we met die teams iets hernemen wat verloren is gegaan, namelijk nabijheid en herkenbaarheid. Maar we gaan niet terug in de tijd, we innoveren echt. We bouwen aan een ander type organisatie van zorg en welzijn, van onderop, gericht op problemen en niet op voorzieningen, helder voor burgers, en gebaseerd op wat mensen kunnen en met veel armslag en ruimte voor de deskundigheid van professionals, die vooral niet te snel in specialismen moeten duiken. Dat is een enorme omslag, de start met wijkteams vormen daarvan nog maar het begin."

De Leewarder en Enschedese aanpak sprak in de rest van het land enorm tot de verbeelding. Voor staatssecretaris Jet Bussemaker was het een van de inspiratiebronnen voor haar programma welzijn-nieuwe-stijl. Liesbeth Spies, de laatste minister van Binnenlandse Zaken in het eerste kabinet-Rutte, riep de Leeuwarder-aanpak zelfs uit tot kraamkamer van de nieuwe verzorgingsstaat. Vijf jaar nadat de eerste professionals de wijk Heechterp-Schieringen introkken, is elke zichzelf respecterende gemeente in Nederland met sociale wijkteams in de weer. Het lijkt het tovermiddel waarmee gemeenten de sociale taken die zij met de drie decentralisaties (jeugd, zorg en werk) op hun bord krijgen efficiënter en beter denken te organiseren. De verwachtingen zijn hooggespannen, maar of het echt gaat lukken zal de toekomst moeten uitwijzen.

Publicatiedatum: 05-01-2014
Datum laatste wijziging: 08-07-2016

Auteur(s): Jos van der Lans

---

Verwante vensters

• 1946 De wijkgedachte
• 1997 De Vliegende Hollander en de eropaf-aanpak
• 2009 Welzijn Nieuwe Stijl

Extra

De tien Amaryllis-uitgangspunten
1. Eigen regie en eigen verantwoordelijkheid staan voorop
2. Ondersteuning wordt eerst gezocht in het eigen netwerk
3. Bij gevaar of (ernstige) bedreiging van ontwikkeling snel ingrijpen (eropaf!)
4. Preventie en facilitering gaan vóór hulpverlenen
5. Overheidsvoorzieningen waar mogelijk collectief aanbieden
6. Vertrouwen waar mogelijk, procedures waar noodzakelijk
7. Sluitende financieringssystemen
8. Waar nodig gebiedsgebonden en vindplaatsgericht
9. Afstemmen van hulp op de vraag: van eenvoudig naar complex
10. Eén huishouden, één plan, één hulpverlener voor individuele problematiek op alle leefgebieden

Verder studeren

• Weggemans, Hans, Jeroen Jonker en Anya Smits (2009), Dringen(d) achter de voordeur. Nieuwe methodiek van hulp en ondersteuning in Enschede.  Uitgave gemeente Enschede, corporaties De Woonplaats, Domijn en Ons Huis.
• Boer, Nico de, en Jos van der Lans (2013), Burgerkracht in de wijk. Sociale wijkteams de lokalisering van de verzorgingsstaat.  Den Haag: Platform31.
• Tops, Pieter en Casper Hartman (2009), Frontlijnsturing. Uitvoering op de publieke werkvloer van de stad Tilburgse school voor politiek en bestuur. Universiteit van Tilburg.

Literatuur

• Weggemans, H., en Lex Meijberg (2009), ‘Dringen(d) achter de voordeur’ – Het Enschedese model van wijkcoaches met mandaat.  in: Sociaal Bestek, nr. 3 / 2009.
• Daarnen, Suzan (2010), Excellentie in Frontlijnteams.  TiasNimbas Business School / Bureau Frontlijn Rotterdam
• Socialevraagstukken.nl (2013), Tag: sociale wijkteams 

Aanvullend materiaal

• Amaryllis (2008), Welzijn Nieuwe Stijl in Leeuwarden.  Over de aanpak van Leeuwarden verschenen sinds 2009 drie handzame Amaryllis-brochures. Deze zijn opvraagbaar bij de Dienst Welzijn Leeuwarden.
• Weggemans, Hans (2013), Presentatie over de veranderende jeugdhulp en de nieuwe wmo 

Links

• Amaryllisgroep: samen doen wat nodig is
• MKBA frontlijnteam Heechterp Schieringen (Leeuwarden)
• Bureau Frontlijn Rotterdam

Studieopdrachten

Klik hier om de studieopdrachten te bekijken

Video

Februari 2013 - Barend Rombout legt de werkwijze uit van het Bureau Frontlijn in Rotterdam.

Maart 2013 | De film 'Gewoon doen wat nodig is' laat zien hoe de gemeente Nijmegen op zoek gaat naar praktische oplossingen voor de recente bezuinigingen in de zorg. In 2012 startte Nijmegen een pilot met sociale wijkteams. In deze film zoomen we in op de opzet en werkwijze van het sociaal wijkteam.

YouTube, 6 april 2016 | Corporate movie van de Coöperatie Amaryllis, de organisatie van de sociaal wijkteams in Leeuwarden. Waar staan wij voor, voor wie doen we het en met wie werken we samen? Leer meer over onze werkwijze. Samen doen we wat nodig is!

< Overzicht > Volgende verwante venster >