Verwante vensters

1981 – Exodushuizen

Vrijwilligers bieden hulp na de detentie

---

"Het Exodus-verhaal is het verhaal van ieder mens, en zeker van iedereen in de gevangenis. Het is het verhaal van mensen die door eigen én andermans schuld vast zijn komen te zitten: in fout gedrag, in verkeerde daden, in een niet gewild bestaan. Het is het verhaal van de moeizame tocht om daar uit te komen. Om wél tot het leven te komen waar je zo naar verlangt: een tocht van vallen en opstaan. Die soms een eeuwigheid lijkt te duren. Een tocht waarin je regelmatig toch weer in de oude fouten vervalt, omdat die wel fout zijn, maar ook zo heel erg vertrouwd. Maar een tocht waarvan de bijbel laat zien dat die tóch kan slagen, omdat die zich uiteindelijk voltrekt onder de zegen van de Eeuwige. Opdat het leven van ieder mens, door ieders eigen woestijn heen, toch tot bloei en tot recht komt.
Corporate story op de website: Het verhaal van Exodus

In 1980 ontstond ergens in een kelder onder een flatgebouw in Den Haag dagopvang voor ex-gedetineerden. Dit was een initiatief van predikanten, pastores en vrijwilligers uit het justitiepastoraat, met medewerking van enkele Haagse kerken. Jan Eerbeek, destijds gevangenispredikant in Scheveningen en later als hoofdpredikant verbonden aan het ministerie van Justitie, was de gangmaker en hij bleef tot 2012 landelijk voorzitter van Exodus. Vrijwel dagelijks ontmoette hij 'oude bekenden': mensen die weer met politie en justitie in aanraking waren gekomen wegens het plegen van delicten. Eenmaal uit de gevangenis ontslagen wisten zij zich niet te redden. Om te 'overleven' hadden ze weer delicten gepleegd.

Allengs groeide het Haagse initiatief uit tot een 24-uursvoorziening. Zo ontstond in 1981 het eerste Exodushuis. Initiatiefgroepen in Utrecht, Amsterdam en Alkmaar volgden dit voorbeeld. De plaatselijke stichtingen verenigden zich per 1 januari 1997 in Exodus Nederland. Exodushuizen bestaan anno 2015 in Alkmaar, Amsterdam, Den Bosch, Groningen, Leiden, Rotterdam, Nooitgedacht (bij Assen), Utrecht, Venlo en Heerlen.

Exodushuizen bieden opvang en begeleiding aan gedetineerden die in de laatste fase van hun detentieperiode verkeren en aan ex-gedetineerden. Niet iedere belangstellende komt in aanmerking voor plaatsing, want er gelden selectiecriteria. Zoals het niet afhankelijk zijn van alcohol en/of drugs, het niet hebben van ernstige psychische problemen, het hebben van enige mate van zelfreflectie en het gemotiveerd zijn om begeleiding te ontvangen. Het tonen van motivatie om niet terug te vallen in crimineel gedrag en mee te werken aan een succesvolle terugkeer in de samenleving is een van de allerbelangrijkste criteria.

Betaalde en vrijwillige medewerkers bieden een begeleidings-programma dat bestaat uit vier 'sleutels':
• Wonen: leren om zelfstandig te wonen;
• Werken: het hebben van een gestructureerde, zinvolle dagbesteding door het verrichten van vrijwilligerswerk en/of loonarbeid en/of het volgen van een opleiding;
• Relaties: het ontwikkelen van een niet-crimineel sociaal netwerk door het opbouwen, herstellen of verbeteren van relaties met partner, gezinsleden, familieleden, vrienden en/of kennissen, en
• Zingeving: tijdens groepsbijeenkomsten en individuele gesprekken worden Exodusbewoners gestimuleerd en gemotiveerd na te denken over hetgeen zij belangrijk achten in hun leven.
De begeleiding wordt geboden door een groep van begeleiders, een persoonlijke mentor en vrijwilligers. Exodushuizen ontvingen na verloop van enkele jaren subsidie van het ministerie van Justitie. In 2014 is de subsidierelatie veranderd in een inkooprelatie met het ministerie van Veiligheid en Justitie. Het ministerie bepaalt zelf welke cliënten bij Exodus geplaatst worden en welke dagprijs daarvoor betaald wordt. Gemeenten en andere instellingen kunnen nu ook inkoopcontracten met Exodus sluiten. Daarnaast blijven donaties en subsidies van particulieren en instellingen zoals het Oranjefonds uiterst belangrijk.

Behalve bij een van de Exodushuizen kunnen (ex-) gedetineerden ook terecht bij een maatje uit het Exodus vrijwilligersnetwerk. Dat netwerk biedt ook hulp aan familieleden van (ex-) gedetineerden. Het Ouders, Kinderen en Detentie (OKD) project maakt het mogelijk voor gedetineerde ouders en hun kind(eren) elkaar maandelijks te ontmoeten in een kindvriendelijke ruimte in de gevangenis en zo te werken aan een goed contact.
Middels een convenant met het justitiepastoraat faciliteert Exodus ruim 60 inzorg-groepen. Inzorg-vrijwilligers leggen individueel bezoek af aan gedetineerden en participeren bij de kerkdiensten en gespreksgroepen van de penitentiaire inrichtingen.

In 2010 waren 1867 vrijwilligers actief bij Exodus, verdeeld over 106 vrijwilligersgroepen en zij onderhielden 4864 contacten met (ex-) gedetineerden. In 2013 was de capaciteit van de elf Exodushuizen 237 kamers en er verbleven dat jaar 441 bewoners bij Exodus. De gemiddelde leeftijd was 35 jaar, 87% was man. De 1805 vrijwilligers bereikten in 2013 5255 (ex-)gedetineerden in hun vrijwilligerswerk binnen en buiten de bajes.

Onderzoek toonde in 2010 aan dat de verwachte recidivekans van de oud-bewoners van vier nazorgorganisaties (Exodus, Moria, DOOR en Ontmoeting) hoger is dan die van de totale populatie ex-gedetineerden. Dat komt omdat zij op grond van enkele statische risicofactoren zoals geslacht, leeftijd en aantal eerdere veroordelingen als ‘zwaarder’ aan te merken zijn dan de gemiddelde ex-gedetineerde. Het goede nieuws was dat de oud-bewoners in de twee jaar na het verlaten van de organisaties 9,4% minder recidiveren dan verwacht kon worden. 47% van de Exodusbewoners recidiveerde na twee jaar. Een fors getal, maar toch lager dan de verwachte 57%. Ook bleek dat een langer verblijf bij Exodus leidde tot een lagere recidive.

Publicatiedatum: 11-02-2015
Datum laatste wijziging: 03-11-2015

Auteur(s): Marcel Krutzen, Maarten van der Linde
(1948-2020)

---

Verwante vensters

• 1970 Jongeren, vreemdelingen, vrouwen, verslaafden - nieuwe groepen op straat
• 1978 Slachtofferhulp Nederland
• 1982 Huiskamers voor prostituees

Extra

Opvang, nazorg en begeleiding ex-gedetineerden
Aansluitend op het werk van de drie landelijke reclasseringsorganisaties zijn verschillende stichtingen en verenigingen actief in begeleiding en nazorg voor (ex-) gedetineerden. Naast Exodus zijn dat:
- Stichting Gevangenenzorg Nederland (Zoetermeer), opgericht in 1995 en vanaf 1997 opgebouwd door Hans Barendrecht. De stichting heeft een orthodox-protestantse achtergrond, maar profileert zich bewust als algemeen en toegankelijk voor ieder. In zekere zin wil Gevangenenzorg Nederland het gat vullen dat in 1975 ontstond na het verdwijnen van de Protestants Christelijke Reclasseringsvereniging. De stichting telde in 2011 15.000 donateurs. De nadruk ligt op vrijwilligers die gevangenen, tbs-gestelden en hun familieleden bezoeken. Ook organiseert de stichting cursussen over herstel.
- BONJO, belangenorganisatie voor (ex)gedetineerden (voluit: Belangenoverleg niet-gebonden justitieorganisaties), is een vereniging met ruim zestig aangesloten lid- organisaties, waaronder bezoekersgroepen, opvanginstellingen en verenigingen. Die leden houden zich bezig met allerlei zaken die van belang zijn voor gedetineerden en ex-gedetineerden, zoals bezoek, hulp bij vinden van werk, tijdelijke huisvesting, huisbewaring en buddyprojecten. BONJO zet zich in voor het vrijwilligerswerk voor (ex-) gedetineerden en wil kennis daarover voor iedereen toegankelijk maken. BONJO geeft een krant de Bonjo uit (oplage 11.000 en verspreid binnen de gevangenissen) en beheert een website.
- Humanitas Een Nieuwe Start en Humanitas Forensische Zorg (HFZ). Humanitas heeft verschillende programma's voor hulp en bijstand aan ex-gedetineerden. HFZ biedt hulp aan licht verstandelijk beperkte jongvolwassenen en volwassenen die een delict hebben gepleegd of hiervan worden verdacht. Humanitas DMH beschikt over een locatie waar mensen die een delict hebben gepleegd kunnen wonen. Zij krijgen daar zorg, begeleiding en training, om te voorkomen dat zij als zij weer zelfstandig wonen weer een delict plegen. Daarnaast biedt Humanitas DMH begeleiding en training thuis bij mensen met een verstandelijke beperking die een delict hebben gepleegd. Dit doet Humanitas onder de naam Homerun Forensische Zorg.
- Stichting Ontmoeting (Rotterdam) werd in 1988 opgericht door een aantal predikanten uit de christelijke kerken. Daarmee gaven zij gestalte aan de wens om iets te betekenen voor onze dak- en thuisloze medemens. Met de opening van het Rotterdamse dienstencentrum in 1991 was de eerste opvangvoorziening van Ontmoeting een feit. In 2013 werkte de stichting op lokaties in Epe, Goeree- Overflakkee, Harderwijk, Heerhugowaard, Hoek van Holland, Houten, Hummelo, Rotterdam. Er zijn 196 medewerkers in dienst en 589 vrijwilligers actief. De stichting werkte met 1800 unieke cliënten.
- Stichting Moria (Nijmegen) werd in 1994 opgericht door twee congregaties: de Zusters van Julie Postel en de Fraters Maristen. Sinds 2005 zijn de Fraters van Utrecht bestuurlijk bij Moria betrokken.
- Stichting DOOR (Middelburg/Vlissingen) biedt voor Zeeland een gestructureerde begeleiding op het gebied van wonen, werken, financiën, relaties, zorg en zingeving waardoor de (ex-)gedetineerde weer perspectief krijgt op een toekomst zonder criminaliteit.

Verder studeren

• Robert Prang, Sigrid van Wingerden en Rien Timmer (2010), Opvang en begeleiding van (ex-)gedetineerden: een hele klus. Maandblad PROCES 2010 (89) 5, 290-301.
• Manon Pont, Maartje van der Woude, Martin Moerings (2005), Exodus: op de goede weg? Maandblad PROCES 2005: 1, 7-14. Rapportage van een onderzoek naar het functioneren van drie Exodushuizen.
• Arjan Broers (2015), Kijken naar de kanarie in de kolenmijn. Bij het twintigjarig bestaan van Stichting Moria. in: Jaap van Vliet (red.), De recidivist als medeburger. Amsterdam: SWP, 2015, blz. 135-147.

Literatuur

• Marcel Krutzen, John Nicol (2005), Vrijwilligerswerk in de context van het reclasseringswerk. Een poging tot herwaardering, in PROCES 2005/1, 2-6.
• Martine Cammeraat (2010), Waardevolle vrijwilligers, in: PROCES 2010 (89) 5, 303-312.
• Jan Eerbeek (2009), Een misdadiger is meer dan zijn delict. 
• Huib de Vries (2013), Thuisloos in twee werelden Uitgave van Stichting Ontmoeting t.g.v. 25 jaar bestaan. Vierde druk.

Aanvullend materiaal

• Esther Kuis, Carmen Schuhmann & Anne Goossensen (2015), ‘Puur voor jou’. Onderzoek naar één-op-één bezoekgesprekken van vrijwilligers aan gedetineerden. Utrecht, Universiteit voor Humanistiek. In opdracht van: Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) van het Ministerie van Veiligheid en Justitie.
• Huib de Vries (2013), Interview met ds. Jan Eerbeek: dominee achter de tralies Reformatorisch Dagblad, 31 mei 2013.
• Hanneke Mauritz (2002), Hans Barendrecht: zorg voor gevangenen is een roeping, in: Daniël, Jongerenblad van de Jeugdbond Gereformeerde Gemeenten, 29 november 2002.

Links

• Stichting Exodus Nederland
• Stichting Gevangenenzorg Nederland. Geloof in herstel.
• Humanitas Een nieuwe start
• Humanitas Forensische Zorg
• BONJO, vereniging van (ex-) gedetineerden
• Stichting MORIA
• Stichting ONTMOETING
• Stichting DOOR (Door Opvang en Ontmoeting Resocialisatie)

Video

Stichting MORIA - Werken aan vrijheid.
Gepubliceerd op 11 mrt. 2015.
Deze video is gemaakt om te laten hoe Moria en haar bewoners werken aan vrijheid. Dat dit continue balanceren is tussen ruimte en regels en dit niet zonder vallen en opstaan is, zowel voor de jongens als de begeleiders.