Canon Sociaal Werk
Onderdeel van het Historisch Centrum Sociaal Werk – HCSW.nl
0
NL | EN

> Ga naar de overzichtspagina van de canon Canon vrouwenopvang

Canon vrouwenopvang

Geert van der Laan, 1994 tot 2008 hoogleraar Grondslagen van het Maatschappelijk Werk

Geert van der Laan, 1994 tot 2008 hoogleraar Grondslagen van het Maatschappelijk Werk

cover 1995 Oratie Geert van der Laan Leren van gevallen

cover 1995 Oratie Geert van der Laan Leren van gevallen

Hans van Ewijk, lector 2002-2011 en hoogleraar Maatschappelijk Werk sinds 2009.

Hans van Ewijk, lector 2002-2011 en hoogleraar Maatschappelijk Werk sinds 2009.

Margot Trappenburg volgt Hans van Ewijk op als hoogleraar grondslagen mw

Margot Trappenburg volgt Hans van Ewijk op als hoogleraar grondslagen mw

Thomas Kampen is vanaf 1 oktober 2023 de eerste gewone hoogleraar sociaal werk aan de Universiteit van Humanistiek.

Thomas Kampen is vanaf 1 oktober 2023 de eerste gewone hoogleraar sociaal werk aan de Universiteit van Humanistiek.

Henricus Ruygers (1913-1989) werd in 1962 benoemd tot hoogleraar grondslagen maatschappelijk werk aan de Katholieke Universiteit Nijmegen.

Henricus Ruygers (1913-1989) werd in 1962 benoemd tot hoogleraar grondslagen maatschappelijk werk aan de Katholieke Universiteit Nijmegen.

Verwante vensters

1994 – Eerste hoogleraar maatschappelijk werk

Leerstoel Marie Kamphuis stichting

Al van bij het prille begin van het maatschappelijk werk in Nederland, sinds het werk van Hélène Mercier rond 1870, zijn ontwikkelingen inzake professionalisering van het maatschappelijk werk op verschillende dimensies zichtbaar. Daartoe behoren de start van eigen opleidingen (sinds 1899), werk rondom beroepscode (sinds 1962) en de start van een beroepsvereniging (in 1947). Professionalisering omvat ook uitbouw van de kennisbasis van het beroep via onderzoek en wetenschap. Ook die ontwikkeling speelt bij maatschappelijk werk. Internationaal zijn er begin 20ste eeuw spraakmakende uitspraken over de relatie tussen sociaal werk en wetenschap. Zo wordt de vraag uit 1915 van Abraham Flexner (1866-1959) of sociaal werk wel een beroep is nog steeds regelmatig geciteerd. Een jaar later stelt Marie Muller-Lulofs vast: “De armenverzorging werd nu wetenschappelijk; naast het impulsief en warm gevoel werd aan het nuchter denkend koele hoofd een plaatsje ingeruimd”. Ook andere toonaangevende figuren zoals Marie Kamphuis riepen op om praktijk en wetenschap met elkaar te verknopen.

Het heeft wel enige tijd geduurd voor de oproep tot het laten inspireren van de praktijk door wetenschap en onderzoek vorm kreeg. Een eerste serieuze poging ontstond in de jaren zestig van de 20ste eeuw met de erkenning van agogie als wetenschap en het werk van Tonko ten Have. De band met de praktijk kwam echter niet echt tot stand en in de jaren zeventig verloor de agogie haar status als wetenschap.

Net in die tijd (1972) ontstond het Tijdschrift voor agologie als ‘hangplek’ voor wie op het snijvlak van maatschappelijk werk en wetenschap actief was. In 1987 veranderde het van naam in TVA: tijdschrift over theorie en onderzoek, praktijk en beleid van hulpverlening, en in 1991 in Sociale Interventie. In 2009 verandert het weer van naam en krijgt het de Engelse titel Journal of social interventions.

Een volgende poging komt er in de jaren negentig via de Marie Kamphuis stichting. Die organiseert een leerstoel ’Grondslagen van het maatschappelijk werk’ voor een bijzonder hoogleraar maatschappelijk werk, eerst bij de Universiteit van Utrecht, rond 2006 bij de Universiteit voor Humanistiek. Geert van der Laan is in 1994 de eerste die deze leerstoel opneemt. Hij kreeg bekendheid met zijn proefschrift uit 1990: Legitimatieproblemen in het maatschappelijk werk. In dit werk (dat zeven drukken beleefde en in het Duits werd vertaald) legt hij veel nadruk op het belang van casuïstiek (zie ook zijn oratie Leren van gevallen uit 1995) en practice-based evidence als schijnbaar alternatief op evidence-based practice. Schijnbaar, want beide zijn twee kanten van eenzelfde medaille. In 2008 moet Van der Laan wegens ziekte de leerstoel overdragen. Opvolger wordt Hans van Ewijk die veel focus zal leggen op de complexiteit en de verbiniding van maatschappelijk werk met het gehele sociale domein. In 2002 start ook de toenmalige Universiteit van Nijmegen met een leerstoel maatschappelijk werk die enkele jaren (2004-2009) door Carol van Nijnatten bekleed wordt.

In het eerste decennium van deze eeuw ontstaan er nog initiatieven om de hulpverleningspraktijk met onderzoek te verknopen. Aan hogescholen kregen lectoren de ruimte zich te richten op praktijkgericht onderzoek. De eerste was Jan Steyaert in september 2000 aan de Fontys-hogeschool in Eindhoven. Momenteel zijn er een honderdtal actief op het brede sociale terrein. Een fors aantal is verenigd in het Platform lectoren sociaal werk. Enkele hbo-instellingen, zoals de Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN), krijgen enkele jaren later de kans om een master sociaal werk aan te bieden. Sinds 2009 (co-)financiert het ministerie van VWS ook 15 regionale Werkplaatsen sociaal domein. En het NJi en Movisie startten met databanken effectieve sociale interventies.
Ook op internationaal vlak beweegt er het een en ander. Zo stijgt de status van kwalitatief onderzoek in het sociaal werk, mede door het vele werk van Ian Shaw.

Desondanks blijft de relatie tussen de hulpverleningspraktijk en wetenschap, zowel in Nederland als internationaal, geen gemakkelijke. Een concept als ’evidence based practice’ roept nog steeds veel discussie op. Van onze tandarts verwachten we niet anders, maar bij het maatschappelijk werk ...

Geert van der Laan is opgenomen in het Biografisch Portaal Sociaal Werk



 

Henricus Ruygers
Geert van der Laan was de eerste hoogleraar grondslagen maatschappelijk werk namens de Marie Kamphuis Stichting, maar niet de eerste hoogleraar maatschappelijk werk. Dat was Henricus Ruygers (1913-1989), die in 1962 bijzonder hoogleraar en in 1964 gewoon hoogleraar grondslagen van het maatschappelijk werk en cultuurfilosofie werd aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. Ruygers was in 1937 tot priester gewijd en behoorde tot de meer verlichte intellectuele elite van de katholieke kerk. Hij was kritisch over de strikte seksuele moraal van de kerk, waarbij seks louter dienstbaar was voor de voortplanting. Hij studeerde in de jaren vijftig pastorale psychologie en daarop volgde in 1962 zijn benoeming tot hoogleraar in de grondslagen van het maatschappelijk werk. Eind jaren zestig nam hij afstand van het celibaat en daarmee van de kerk en trad hij in het huwelijk. Hij trad als wetenschappelijk medewerker in dienst van de Nationale Raad voor Maatschappelijk Welzijn, waar hij tot zijn pensioen in 1989 werkzaam was.



Publicatiedatum: 13-04-2014
Datum laatste wijziging: 31-08-2025

Auteur(s): Jan Steyaert

Verwante vensters

Extra

Thomas Kampen eerste gewone hoogleraar sociaal werk

Op 1 oktober 2023 is Thomas Kampen aangetreden als hoogleraar sociaal werk aan de Universiteit voor Humanistiek. Dat was nieuw. Tot dan hadden alle leerstoelen op het terrein van sociaal-maatschappelijk werk een bijzonder karakter, dat wil zeggen ze waren tijdelijk en ‘gepsonsord’ door externe instanties, zoals bijvoorbeeld de Marie Kamphuis Stichting. Maar de leerstoel die Thomas Kampen bekleedt is gefinancierd uit de reguliere middelen van de universiteit en heeft daardoor een duurzamer karakter. Het is een erkenning dat het sociaal werk structureel academische ondersteuning en onderbouwing nodig heeft. Internationaal gezien was Nederland één van de laatste landen waar sociaal werk nog geen academische discipline was. Dat daar vanaf oktober 2023 verandering in is gekomen is vooral ook te danken aan de inspanningen van de werkgeversorganisatie Sociaal Werk Nederland en de beroepsvereniging BPSW, die nadrukkelijk voor een dergelijke leerstoel gepleit hebben en daarvoor tenslotte gehoor vonden bij het ministerie van VWS. Het installeren van de leerstoel sociaal werk bij de Universiteit van Humanistiek is daar het resultaat van.

Vanuit de leerstoel sociaal werk zal socioloog Thomas Kampen zich richten op het bevorderen van onderzoek naar de gevolgen van drie ontwikkelingen voor de praktijk en beroepsontwikkeling van sociaal werk: de groeiende sociale ongelijkheid, toenemende polarisatie, en opkomende rechtvaardigheidskwesties. Thomas Kampen licht toe: “Deze ontwikkelingen staan centraal omdat zij raken aan de kern van het sociaal werk: mensen helpen die het niet zelf redden en verschillen tussen mensen overbruggen.” De nieuwe hoogleraar gaat bovendien aan de slag met de ontwikkeling van een academische master sociaal werk aan de Universiteit voor Humanistiek, die naar verwachting in september 2025 van start zal gaan.

Verder studeren

  • Ard Sprinkhuizen, Margot Scholte (2012), De sociale kwestie. De Wmo en sociaal werk in transitie. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum
  • Ewijk, Hans van, Spierings, Frans, Wijnen, Ria (2012), Basisboek Sociaal Werk. Activeren en meedoen. Amsterdam: Uitgeverij Boom. Tweede, herziene druk van Basisboek Social Work. Mensen en meedoen uit 2007.
  • Eijken, Jef van, Ewijk, Hans van, Staatsen, Harrie (red.) (2011), Samenleven is geen privézaak. Sociaal werk en actief burgerschap. Den Haag: Boom Lemma Uitgevers. Bundel wetenschappelijke artikelen van het Kenniscentrum voor Sociale Innovatie van Hogeschool Utrecht.

Literatuur

Aanvullend materiaal

Links