De omwenteling die niet kwam Jan Schrijver
De omwenteling die niet kwam
Verkenning van het bestuursbeleid bij het ministerie van Binnenlandse zaken

Boom | Lemma, Amsterdam, 2015
ISBN 978-94-6236-534-6
€ 52.50
Bestellen
eerste   vorige   overzicht   volgende   laatste
Jan Schrijver is een oude ambtenaar. Hij werkte maar liefst 37 jaar bij het ministerie van Binnenlandse Zaken. Maar wie denkt dat hij daar stoffig van is geworden, heeft het mis. Al jaren lang publiceerde hij in vakbladen over allerlei bestuurlijke onderwerpen; onlangs verscheen zijn meesterwerk, een proefschrift met de titel ‘De omwenteling die niet kwam – verkenning van het bestuursbeleid bij het ministerie van Binnenlandse zaken 1969-2009’. En wie denkt dat dat stoffig is, heeft het opnieuw mis.

In een voor een ambtenaar opmerkelijk prettige schrijfstijl analyseert Schrijver 24 grote projecten uit de geschiedenis van het departement: van de dualisering van het gemeentebestuur en de sociale vernieuwing tot de vorming van de stadsprovincies en het decentralisatie¬beleid. In die analyses is hij steeds op zoek naar een antwoord op de vraag of het betreffende project een illustratie is van de omslag van government naar governance, dat wil zeggen: van een hiërarchisch bestuur op basis van politieke instructies naar een open verkennend netwerkbestuur. Al decennia lang verwachten bestuurskundigen namelijk die omslag. En …?

Schrijver moet ze teleurstellen. Er zit in de 24 projecten een duidelijke lijn en dat is government. De verwachte omwenteling heeft niet plaatsgevonden. Er waren wel projecten met governance-kenmerken maar die bleven naar Schrijvers’ zeggen ‘steken in de categorie aanvechtingen’. Vaak ging het om een benadering die een tijdje werd uitgeprobeerd, maar dan weer ‘zonder enig spoor verdwenen’. (p.437)

Is de oude ambtenaar nu verbitterd? Of juist triomfantelijk omdat hij toch gelijk heeft kunnen halen? Niets van dat al: Schrijver poneert een afgewogen en genuanceerd oordeel. Dat de omwenteling niet kwam, was door allerlei oorzaken: de organisatie en de ambtenaren op het ministerie, de beperkte interesse ten departemente in ICT, machtspolitiek – het zal allemaal best. De belangrijkste oorzaak is echter dat het ministerie – en het openbaar bestuur in het algemeen – meerdere doelgroepen moet bedienen: niet alleen participerende burgers, maar ook afzijdige, onder wie veel mensen die meer hechten aan een rechtmatige overheid. Bovendien heb je daar de media, die vooral op het landelijk niveau voortdurend de politiek aanspreken en zo het ‘primaat van de politiek’ versterken, zodat je in Den Haag eigenlijk niet veel anders kunt besturen dan via government. De hoofdrolspelers hadden vanwege die ‘systeemdwang’ niet veel keus en dat zal voorlopig wel zo blijven, voorspelt Schrijver. ‘Zolang dit duurt zullen degenen die (voor)zien dat we een shift beleven van government naar governance nog meer (dan de afgelopen veertig jaar) geduld moeten hebben en kan deze stelling nog een tijdje in de ijskast. Intussen zou de bestuurskunde zich misschien moeten bezinnen op het empirische gehalte van haar uitspraken,’ zo trekt de oude ambtenaar een lange neus naar de wetenschap.

Nico de Boer

Deze recensie verscheen eerder op www.socialevraagstukken.nl


eerste   vorige   overzicht   volgende   laatste