Het Oostereiland in Hoorn Willeke Jeeninga (eindredactie)
Het Oostereiland in Hoorn
Van baggerbak tot cultuureiland

Publicatiestichting Bas Baltus, Hoorn, 2012
ISBN 97890763850705
€ 24.95
Bestellen
eerste   vorige   overzicht   volgende   laatste
Over de rijkswerkinrichtingen in Veenhuizen en Ommerschans is al veel geschreven. Door het succes van Het pauperparadijs van Suzanna Jansen hebben heel wat Nederlanders inmiddels een voorstelling over hoe het leven in deze verre oorden was. Dat er in dezelfde periode een vergelijkbare rijkswerkinrichting functioneerde op het Oostereiland in Hoorn is echter veel minder bekend. Merkwaardigerwijs is er weinig onderzoek naar gedaan en zijn er nauwelijks publicaties over verschenen.
Het complex in Hoorn, dat pal aan de haven ligt, is echter onlangs ingrijpend gerenoveerd. Er is een hotel gekomen, een restaurant, een bioscoop en een heel leuk museum, het Museum van de Twintigste eeuw, waarin alle mogelijke gebruiksvoorwerpen van de afgelopen eeuw te bewonderen zijn. Ter gelegenheid van de opening van dit museum verscheen in juni 2012 een gedenkboek waarin de geschiedenis van het Oostereiland uitvoerig is gedocumenteerd.

De geschiedenis van het Oostereiland gaat terug tot het midden van de zeventiende eeuw toen het eiland voor de kust van Hoorn in zee werd aangelegd met baggerslib uit de haven. Eerst vestigde zich er handelaren, maar al snel werd het eiland het hoofdkantoor van de Nederlandse admiraliteit, zeg maar de marine. Met de komt van de Fransen werd de admiraliteit opgeheven en werd het complex een tijd als kazerne gebruikt, om vervolgens vanaf 1817 als bedelaarshuis te fungeren voor zo’n 1.000 bedelaars uit heel noordelijk Nederland. In 1828 werd het bedelaarswerkhuis opgeheven, wat tot onvrede leidde bij de Hoornse gemeenschap. De toenmalige koning heeft vervolgens besloten in de gebouwen een huis van correctie te vestigen, feitelijk een gevangenis voor reclasseerbare lichtgestraften. Daarbij was sprake van verplichte arbeid. Van 1886 tot 1933 werd Oostereiland een Rijkswerkinrichting; in feite nog steeds een gevangenis.
In 1933 werd de Rijkswerkinrichting vanwege de sterk gedaalde bezetting voor het eerst gesloten. Tot WOII zaten er verschillende verenigingen in het gebouw en in de oorlog werd het gebruikt voor staatsgevaarlijke Nederlanders en vreemdelingen. Aan het einde van de oorlog veroorzaakte een bominslag op de binnenplaats grote schade. Na de oorlog kwamen er 500 mensen die verdacht werden van samenwerking met de Duitsers. Daarna werd het weer een gevangenis voor allerlei lieden.
In 1987 werd de gevangenis voor de tweede keer gesloten en werd het een plek voor uitgeprocedeerde asielzoekers (zeven man op een zaal, met eigen chambrette), vijf jaar later werd Oostereiland als gevangenis voor kortgestraften in gebruik genomen. In 1999 sloot de gevangenis weer, om opnieuw voor asielzoekers dienst te doen. Op 15 december 2002 verliet de laatste asielzoeker het complex en stond het leeg. Op 30 oktober 2007 is het gekocht door de gemeente en begon de verbouwing tot de huidige bestemming.

Het Oostereiland in Hoorn. Van baggerbak tot cultuureiland vertelt in ruim 300 pagina’s deze roemruchte geschiedenis. Het boek is rijk geïllustreerd en biedt een flink aantal portretten van mensen die er in de negentiende eeuw in werden opgesloten. Het gedenkboek is een welkome aanvulling op de geschiedschrijving van de rijkswerkinrichtingen in de negentiende eeuw.


Speciale aandacht voor Hoofdstukken 5, 6 en 7

Beoordeling redactie:
eerste   vorige   overzicht   volgende   laatste