Behoren de maatschappelijk werkers aan het begin van de 20ste eeuw nog tot de betere standen, vanaf het einde van de jaren zeventig zakt hun maatschappelijk aanzien enorm. Door de economische crisis van begin jaren tachtig raakt de euforie van de jaren zestig en zeventig uitgewerkt. In de ontnuchtering worden welzijnswerkers het mikpunt van hoon, spot en flauwe grappen. Welzijnswerk wordt gelijkgesteld met wollig taalgebruik en professionals/amateurs op geitenwollensokken: "Veel professionele kennis hebben ze niet, ze doen maar wat”. Ook internationaal is er veel kritiek op en twijfel rond de effectiviteit van sociale interventies. Symbool daarvoor is het werk van Joel Fischer, en zijn ‘Does anything work?’ publicatie uit 1978.

Het leidt tot karikaturen van sociaal werkers die sindsdien een hardnekkig bestaan zijn gaan leiden. Na publicaties van Herman Vuijsje, Nieuwe Vrijgestelden, de opkomst van het spijkerpakkenproletariaat (1977), en vooral van Hans Achterhuis’ De markt van welzijn en geluk (1979) neemt de intellectuele en ideologische steun snel af. Welzijnswerkers verliezen definitief hun onschuld. Want - aldus Achterhuis - het is niet de vraag die hun aanbod bepaalt, maar andersom. Professionele werkers maken burgers juist afhankelijk waardoor die hun eigen verantwoordelijkheid minder opnemen.
Het prototype van deze gedachtegang wordt eind jaren tachtig de hulpverlener Jacques (Sjakie) van Kooten in de films over de familie Flodder: een naïeve, in een Lelijk Eendje rondrijdende, sociaal werker die zich gemakkelijk door zijn eigen cliënten een loer laat draaien. Een onvoorstelbare softie dus, die het archetype wordt van de sociaal werker waar iedereen kritiek op heeft. De film Flodder vindt haar Vlaamse tegenhanger in De helaasheid der dingen, waarin sociaal werk heel kort aan bod komt in de persoon van Nele Fockedey van de Dienst Bijzondere Jeugdzorg.
Jaren later wordt erg vergelijkbare kritiek op de sector geuit door de Britse psychiater Theodore Dalrymple. Politici ter rechterzijde verwijzen graag naar zijn werken om vervolgens te bezuinigen op hulpverlening.

De gevolgen van deze ideologische omslag zijn groot. Het professionele zelfbewustzijn daalt zienderogen en welzijnswerkers trekken zich steeds verder terug uit de frontlinies van de samenleving. Bang als ze zijn om mensen van zich afhankelijk te maken, willen/moeten ze van hun hulpvragers eerst een bewijs van voldoende motivatie zien. In deze aangeslagen toestand vormen ze een makkelijke prooi voor voortdurende bezuinigingen. Een simpele verwijzing naar het softe en ineffectieve karakter van het werk is vaak voldoende om een nieuwe ronde reorganisaties en bezuinigingen op gang te brengen. Het welzijnswerk heeft deze legitimatiecrisis proberen te ondervangen door net als andere sectoren het werk steeds meer te gaan meten. Dat bleek niet echt soelaas te bieden; het rendement van het werk is niet in eenvoudige getallen weer te geven.

Onder de noemer sociaal werk lijkt sinds de eeuwwisseling een kleine kentering gaande. Er lijkt een nieuw soort sociale professional in de maak, die er steviger op af gaat en niet langer op kantoor blijft wachten. Er is sprake van aanklampend hulpverlenen, al noemen anderen dat snel disciplinerend hulpverlenen. Discussies over bemoeizorg, outreachend werk, straathoekwerk, frontliniewerkers, en ‘de leefwereld als spreekkamer’ duiden op een groeiende behoefte aan een nieuw soort activerende professionaliteit.