Lodewijk de Raet (1870-1914) is hét anker voor het volksontwikkelingswerk in Vlaanderen. Hij stond mee aan de wieg van de Volkshogeschooluitbreiding geënt op de University Extension beweging in Engeland (Arnold Toynbee). In België zijn er een tiental ’extensies’ tot stand gekomen. Doel was om vanuit de universiteit de ’volksklassen’ te emanciperen. Men startte in 1892 te Gent met de oprichting van "Hooger Onderwijs voor het volk uitgaande van de Gentsche hoogeschool". Samen met Pieter Tack tekende de links-liberale Lodewijk De Raet voor deze aanzet van volksverheffing. De strijd om Vlaamse culturele, maar ook economische, ontvoogding en de vervlaamsing van de Gentse universiteit vormden de achtergrond. Katholieken ontwikkelden later hun tegenhanger in de nog steeds bestaande ‘Katholieke Vlaamse Hogeschooluitbreiding’ (1898).
De nobele bedoelingen van de Volkshogeschooluitbreiding om academische kennis over te dragen en daarmee het volk te bevrijden van de Franstalige bourgeoisie en het katholieke paternalisme, bleven echter beperkt tot een bescheiden effect bij middenklassengroepen.

Deze beweging kan deels verbonden worden met de ontwikkeling van het adultenonderwijs dat vanaf 1842 in België werd ingevoerd. Bedoeling was om de plus 14-jarigen uit de ‘classe populaire’ ontbrekende basiskennis bij te brengen. Dit formeel kader werd, typisch Belgisch, tweeledig ingekleurd: liberaal en katholiek. Het initiatief was liberaal en beoogde praktische kennisoverdracht. De katholieken gebruikten deze wet om hun 19de eeuwse patronaten uit te werken in zgn. zondagsscholen. Daarbij lag de klemtoon op zedelijke verheffing, ook als bescherming tegen het socialistische gedachtegoed.

De andere kant van het ‘de Raet’-verhaal ligt bij de oprichting van de Stichting Lodewijk de Raet (1952) als eerste naoorlogse Vlaamse volkshogeschool. De doelstellingen waren: het pluralistisch denken in Vlaanderen voeden en de Vlaamse ontvoogding laten aansluiten bij de moderne ontwikkelingen.
Het pluralistisch perspectief werd uitgewerkt door prof. Max Lamberty, neef van De Raet. De Vlaamse emancipatielijn werd uitgetekend door Maurits Van Haegendoren, Vlaams voorvechter komend uit de scoutsbeweging. Hij was het die al in 1950 de eerste volkshogeschoolcursussen als opstap organiseerde.
Zij kozen voor de uitbouw van hun organisatie een eigenzinnige formule: de zgn. ‘volkshogeschool te velde’. Anders dan in de bakermat van het volkshogeschoolwerk in Denemarken, werd het geen internaat. Men had lokale comités in de provincies waarvoor men, naast het brede vormingsaanbod, studieweekends organiseerde. Gebaseerd op het idee van een ‘multiplicatoreffect’ (= doorstraling van deelnemers aan cursussen naar hun verenigingen) probeerde men bestuursleden, van de talrijke ideologisch gescheiden lokale sociaal-culturele verenigingen, bijeen te brengen en te inspireren. Nieuwe opvattingen dienden te worden verspreid om Vlaanderen een modern elan te geven en de besloten verzuiling te overstijgen.

‘De Stichting’ kreeg in 1959 een collega-instelling in de vorm van ‘De Blankaart’ in Woumen, Diksmuide, die echter in 1974 werd opgeheven. In de jaren zeventig kwam een nieuwe beweging van volkshogescholen op gang in de lijn van de maatschappijkritische oriëntatie en gericht op ondersteuning van de progressieve bewegingen in Vlaanderen: De Sirkel in Drongen (1971-1980) en met meer impact de Volkshogeschool Elcker-Ik met vestigingen in Antwerpen, Brugge, Gent, Mechelen, Leuven en Turnhout.
Het hele veld van het huidige vormingswerk voor volwassenen, is grondig hertekend geworden met 13 regionaal verspreide Vormingplus-centra.