Jan Mokkenstorm

Jan Mokkenstorm (1962 - 2019)


geestelijke gezondheidszorg,


was als psychiater werkzaam voor GGZ InGeest en zette in 2009 als bevlogen oprichter van het platform 113 zelfmoordpreventie duurzaam op de kaart.


* * *

Psychiater Jan Mokkenstorm richtte in 2009 het nationaal platform voor zelfmoordpreventie op: 113 Zelfmoordpreventie, waarvan hij lange tijd directeur was. Hij nam dit initiatief om een einde te maken aan het taboe dat volgens hem rustte op praten over zelfmoord. Hij wist waar hij het over had - tijdens zijn studie geneeskunde leed hij zelf aan een depressie en had hij zelfmoordgedachten. Hij hield er een fascinatie aan over voor hulp aan mensen in ernstige emotionele crisis. In zijn carrière (hij was als waarnemend geneesheer-directeur en onderzoeker verbonden aan GGZ inGeest) zette hij op inspirerende, doortastende, creatieve en volhardende wijze suïcidepreventie in Nederland duurzaam op de kaart. Met de hulplijn 113 en het daarbij horende digitale platform als meest tastbare resultaat. Zonder zijn niet aflatende inzet hadden er langs het spoor geen hekken, schrikverlichting en bordjes met het telefoonnummer van 113 gestaan. Op de plekken waar dat gebeurde daalde het aantal zelfdodingen met 30 tot 40 procent – één van zijn grote successen.

Mokkenstorm vond dat de gezondheidszorg zelfdoding net zo serieus moest nemen als bijvoorbeeld kanker. Dat was zeker in het begin van zijn carrière als psychiater zeker nog niet het geval. In een interview met de Volkskrant in 2018 vertelde hij dat hij met spijt terugkeek op de kille aanpak van patiënten met suïcidale neigingen in de eerste jaren van zijn loopbaan. Patiënten met een lastig karakter, van wie werd gedacht dat zij manipuleerden met zelfmoord, werden in de jaren tachtig en negentig anders behandeld dan mensen die door een psychose of een depressie in de war waren. Zij werden toen hard aangepakt door psychiaters. Het idee was niet te zwichten voor hun dreigement om zelfmoord te plegen. ‘Wat moeten we op uw grafsteen zetten?’, kregen deze patiënten onder andere te horen. ‘Pas later vroeg ik me af: klopt deze bitse omgang met mensen wel?’, aldus Mokkenstorm. ‘Nu vind ik het in overeenstemming met je roeping als psychiater om liefde voor je patiënt te hebben. Ik geloof in het houden van mensen, in het je hechten aan je patiënt.’

In 2014 riep Vrij Nederland hem uit tot ‘radicale vernieuwer’, omdat hij „zelfmoord bespreekbaar maakt” en de „drempel verlaagt naar hulpverlening”. Zijn „uitzonderlijke prestatie op het gebied van zelfmoordpreventie” leverde hem in november 2018 ook een hoge koninklijke onderscheiding op: Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw, tevens werd hij voor zijn werk geëerd met de Yvonne van de Ven-prijs.

Mokkenstorms doel was om tot nul zelfdodingen te komen. Daarbij ontzag hij niemand. Zorgprofessionals, beleidsmakers, politici en zorgverzekeraars kregen geregeld de wind van voren – tot in het buitenland aan toe. Niet iedereen was gecharmeerd van zijn aanpak en ideeën. Zo werd Mokkenstorms voorstel om psychiaters en psychologen aan het begin van ieder behandelgesprek naar suïcide te laten vragen niet breed opgepikt door de beroepsgroep. ‘Denk je er weleens aan?’ Voor Mokkenstorm was het een vanzelfsprekende vraag. Behandelaars die de vraag uit de weg gaan, zagen volgens hem heel veel mensen over het hoofd die suïcidaal zijn.

Zelfmoord is volgens Mokkenstorm heel vaak te voorkomen. Het is niet onvermijdelijk, zoals lang werd gedacht. „Het verhaal dat iemand ‘niet te genezen’ is – koningin Máxima gebruikte die woorden na de dood van haar zus Inés – is misschien prettig voor nabestaanden, maar onveilig voor iemand die suïcidaal is”, zei hij in zijn laatste interview in het NRC. In de zomer van 2018 kreeg Mokkenstorm te horen dat hij ongeneeslijk ziek was. De eerder bij hem aangetroffen alvleesklierkanker was niet meer te behandelen. In plaats van bij de pakken neer te zitten, zette hij voor zijn levenswerk er nog een tandje bij. Op 8 maart, precies vier maanden voor zijn overlijden, promoveerde hij aan de Vrije Universiteit Amsterdam op een onderzoek naar strategieën om suïcide te voorkomen. Het streven naar ‘zero suicide’ in de gezondheidszorg is rationeel, betoogde hij. „Hierbij is voorwaardelijk dat dit doel beschouwd wordt als een inspirerende stip aan de horizon, en dat ‘de reis’ wordt ondernomen op een manier waarbij zorgprofessionals zich gesteund voelen en beschermd worden tegen ongepaste verwijten als een patiënt overlijdt door zelfmoord.

Dat zijn werk na zijn dood wordt voortgezet, heeft Mokkenstorm enorm deugd gedaan. In het regeerakkoord van 2017 staat dat 113 jaarlijks 2 miljoen euro extra krijgt, bovenop de subsidie van 3,4 miljoen euro. Een trendbreuk, zo constateerde Mokkenstorm niet zonder trots. Bij de oprichting van het platform in 2009 kreeg hij weleens te horen dat het toch allemaal wel meeviel met zelfmoord in Nederland. Dat geluid hoor je nu niet meer. In 2018 pleegden 1.829 mensen suïcide.

Deze biografie is in een redactionele bewerking overgenomen van de necrologieën die op 8 juli 2019 in de Volkskrant (door Peter de Waard) en in het NRC (door Enzo van Steenbergen en Danielle Pinedo) zijn verschenen.



Publicatiedatum: 07-08-2019
Datum laatste wijziging :08-08-2019
Links



design by Anne Van De Genachte / built by Dutchlion 2015 / Onderhoud door Rstyle