René Graat

René Graat (1945 - 2020)


pastoraal werk, samenlevingsopbouw


pastoor in Banholt in Zuid-Limburg, inspirerend pastoraal werker, werkte 30 jaar in Congo en was in de dorpsgemeenschap een zeer gerespecteerd toonbeeld van medemenselijkheid en gemeenschapszin.


***


In Banholt bidden ze samen. Ze feesten samen. Iedereen kent elkaar in het dorp. Deuren blijven soms gewoon openstaan. Maar nu is de pastoor dood, de geliefde René Graat. Vorige maand overleden aan corona, op 74-jarige leeftijd, een jaar voordat hij vijftig jaar priester zou zijn. Graat symboliseert in zekere zin het leven na de dood uit het katholicisme. Burgemeester Dieudonné Akkermans van Eijsden-Margraten, waartoe Banholt behoort, spreekt stichtelijk: ‘Ik kan u zeggen dat hij in fysieke zin is overleden, maar wij laten zijn gedachtengoed voortleven. Zijn gevoel voor wederkerigheid en medemenselijkheid vergeten wij nooit. We willen zijn talent doorgeven aan nieuwe generaties.’
Graat was een verbindingsofficier, zoals ze hem noemen. ‘Een wijze kwam voorbij, met het levensritme van de tropen, Limburger in hart en nieren’, aldus Akkermans. ‘Geïnspireerd door het geloof, aangetrokken door de mens. Uit het oog was bij hem nooit uit het hart.’ Banholt is een prachtig dorp in de glooiing van Zuid-Limburg, vlak bij het oorlogskerkhof in Margraten. Het is de streek waar zich eind jaren zeventig de beroemde tv-serie Dagboek van een herdershond afspeelde, met kapelaan Erik Odekerke. Pastoor René Graat figureert zelfs in een filmpje waarbij hij de openingsscène uit de serie naspeelt en valt met de fiets, heuvelaf rijdend in het landschap, op trompetgeschal van harmonie Amicitia uit Banholt.

Staatsman
Op 18 april was zijn begrafenis, imponerend als ware hij een staatsman. Meer vlaggen hingen halfstok dan bij de Dodenherdenking. De kist lag op een wagen, voortgetrokken door Belgische trekpaarden door de kernen Banholt, Noorbeek en Reijmerstok, de parochie van de pastoor. De bevolking stond in een ononderbroken lint langs de kant, op anderhalve meter van elkaar. Wekenlang hadden parochianen voor Graat gebeden, toen hij in een ziekenhuis in Maastricht op de intensive care lag. Normaal zouden ze bidden bij de zogenoemde Lourdesgrot voor de kerk, maar omdat samenkomsten verboden waren, stapten ze elke dag om 20.30 uur gelijktijdig naar buiten en brandden ze voor hun huis kaarsjes. Ze baden voor Graat tot diep in Afrika toe, waar hij dertig jaar priester was in Congo.
Maar Graat leeft dus voort, al zijn ze in het dorp benieuwd wie de nieuwe pastoor wordt, in een tijd dat priesters schaars zijn. Wie weet komt een buitenlander naar de parochie. Graat werkte bijna 30 jaar in parochies in de Democratische Republiek Congo, waar hij zich op zijn gemak voelde, ondanks de politieke onrust die hij door de jaren heen meemaakte. Eens zette een soldaat een geweer op zijn hoofd, waarop Graat zei: ‘Jij bepaalt niet wanneer ik ga.’
Graat krijgt postuum een stichting die zijn naam draagt, waarin wijsheid en daden voortleven. Burgemeester Akkermans heeft plaatsgenoot George Deswijzen onlangs gevraagd de nalatenschap te boekstaven. ‘We ontdekken acties waarvan we niets wisten’, aldus fotograaf en tekstschrijver Deswijzen, die in Rwanda werkte en mede door zijn Afrikaanse achtergrond een uitstekende band met Graat opbouwde. ‘Hij nam soms tijdelijk een vluchteling in huis. Hij hielp een Pools gezin met vijf kinderen. Hij gaf taallessen aan vluchtelingen, in het Engels, Duits of Frans. Hij zette zich in voor iedereen die aanbelde. Daarover horen we nieuwe verhalen, nu hij is gestorven.’
De bedoeling is dat de opbrengst van de jaarlijkse rommelmarkt en andere revenuen in de kas van de stichting vloeien, om projecten in Congo te blijven steunen.

Onbevreesd
Graat leefde in een land met ebola en malaria. Hij was onbevreesd, toen de verhalen over corona de ronde deden. Waar hij is besmet? Niemand weet het zeker. Hij deed zijn pastorale werk ook in verzorgingshuizen in Maastricht. Banholt is een dorp van traditie. Staande voor de kerk zegt Deswijzen: ‘Mede door de inspanningen van René Graat was de saamhorigheid groot. Hij beleed het geloof zonder telkens de Bijbel erbij te halen.’ Een paar jaar geleden kreeg een jongen uit het dorp een levensbedreigend ongeluk. ‘De jeugd kwam hier elke dag samen om te bidden.’ De Jonkheid, de beweging van ongetrouwde jonge mannen in het dorp, is levendig. Harmonie Amicitia heeft een prachtige verenigingszaal. De kerk zat geregeld vol, ook met jongeren. Na de begrafenis lagen drie vrachtwagens bloemen bij het graf. Graat ligt naast zijn voorganger, pastoor Gelissen, op een sober kerkhof waar alle kruisen hetzelfde zijn, omdat uiteindelijk iedereen gelijk is, zeker na de dood.
Rond Pinksteren ging Graat al vroeg mee op stap, als hij samen met de Jonkheid een zeker 30 meter hoge den ophaalde in een bos nabij België. De boom werd voortgetrokken door paarden. Elk jaar verschijnt een nieuwe boom op het plein naast de kerk. Uit een van de vorige bomen is de kist van een naburige pastoor alvast getimmerd.

Alles is traditie. En iedereen heeft een anekdote over de pastoor. Onderwijzer Ronald Du Chatinier: ‘De ene keer was hij pastoor, dan weer stond hij met een carnavalspruik in het café. Ik kwam weleens binnen als hij achter de laptop zat. Dan had hij contact met Afrika. Schakelde hij zo over van Limburgs naar Lingala.’
Aurelia Renierkens, voormalig penningmeester van het kerkbestuur: ‘Hij voldeed aan het wensdenken van een pastoor, zonder dat hij een heilige was. Open naar iedereen, ongeacht afkomst, achtergrond of geaardheid.’ Ze refereert aan Joep Haffmans, de vroegere deken van Gulpen, die in opspraak kwam door pikante onthullingen. Bij Graat was zoiets ondenkbaar.
Maria Duijzings-Colen is eigenaar van de plaatselijke supermarkt, waar je lege flessen slechts kunt inleveren voor één goed doel: de kerk in Congo. ‘René was een goede vriend die toevallig pastoor werd. Hij vroeg eens hoe het is om zo vroeg te beginnen elke dag. De volgende dag om zeven uur stond hij bij de zaak, met een dienblad en koffie.’ Graat nam een vleugje Afrika mee naar Limburg. Burgemeester Akkermans: ‘Hij vertaalde zijn levenservaring naar onze kleine gemeenschap. Bij complexe problemen wist hij parochianen een spiegel voor te houden, voor bezinning en reflectie op zichzelf. Hij was geïnspireerd door de eenvoud van de tropen. Hij had niet per se een grote preek vanaf de kansel nodig om te overtuigen.’

Deze reportage is geschreven door Vokskrant-redacteur Willem Vissers en verscheen in de Volkskrant van dinsdag 19 mei 2020, pp. 10-11.

Publicatiedatum: 19-05-2020
Datum laatste wijziging :06-09-2020



design by Anne Van De Genachte / built by Dutchlion 2015 / Onderhoud door Rstyle