- Home
- Overzicht
- Biografisch portaal
- Sociaal werker van het jaar
-
- Sociaal werk - Algemeen
- Zorg voor de jeugd
- Maatschappelijke opvang
- Geestelijke gezondheidszorg
- Gehandicaptenzorg (vb)
- Maatschappelijk werk
- Vrouwenopvang
- Reclassering
- Volkshuisvesting
- Verslavingszorg
- Cliëntenbeweging GGZ
- Palliatieve zorg
- Autisme
- Beroepsverenigingen
- Samenlevingsopbouw
- ACTUA decentralisaties
- Speciaal onderwijs
- Publicaties + Podcasts
- Webshop
- Aandeelhouders
Zoek je een boek? Bezoek ons:
|
Verwante vensters |
| 1855 De Haagse Idiotenschool van dominee Van Koetsveld De eerste school in Nederland voor speciale kinderen |
|
   |
|
| Al op zijn eerste zondagschool in Westmaas neemt dominee Cornelis E. van Koetsveld een jongen op die hij aanduidt als ‘een geboren idioot’. Hij negeert adviezen van anderen die de jongen zien als een ‘onbruikbare dwaas’. Geïnspireerd door het werk van de arts Johan Jacob Guggenbühl op de Zwitserse Abendberg sticht Van Koetsveld in 1855 in Den Haag aan de Zuidwal zijn eigen Idiotenschool. Speciale kinderen bleven toen onzichtbaar. Een ambtenaar van de gemeente meldde Van Koetsveld dat er in Den Haag geen kinderen met idiotisme waren. De dominee weet echter uit ervaring beter. Zijn ‘eersteling’, Alida, treft hij aan in armelijke woning, hangend boven een vuurtje, zonder de zorg van ouders. ‘Van ieder school en brei- en naai-winkel’ werd ze weggestuurd. Men verklaart haar voor ‘gek’. Maar Dominee Van Koetsveld gelooft in haar ontwikkelingsmogelijkheden. In Het idiotisme en de Idiotenschool (1856) ontvouwt hij zijn wetenschappelijk gefundeerde gedachtenwereld rond kinderen met idiotisme en het plan waarlangs het onderricht aan deze kinderen vorm moet krijgen. Stagnatie in zintuiglijke ontwikkeling Kinderen met fysieke beperkingen in zicht en gehoor kende men in de negentiende eeuw al wel. Er werden voor hen instituten opgericht voor speciale zorg en onderwijs. De eerste aandacht voor kinderen met mentale problemen was vooral medisch van aard. Nederlands artsen, psychiaters en fysisch antropologen bogen zich over de kwestie van ontwikkeling gerelateerd aan ‘soorten’, ook onder mensen. Zij onderzochten lichamelijke karakteristieken, met name van gezicht en schedel, en lazen daaraan de mentale ontwikkeling af te lezen. Kritiek, ook van Nederlandse artsen, op het werk van Guggenbühl op de Abendberg maakte dat men niet langer een syndroom – het zogenaamde cretinisme – maar een stagnatie in de zintuigelijke ontwikkeling als belangrijkste oorzaak ging zien van het achterblijven van speciale kinderen. Van Koetsveld vond erkenning voor dit inzicht bij Koningin Sophie, de eerste echtgenote van Koning Willem III. Als prinses Van Württemberg had zij van haar vader geleerd over de soevereiniteit van ieder individu, een cruciaal aspect in het uitoefenen van de zorgende macht die zij noodzakelijk achtte. Zij herkende zich in Van Koetsvelds ideaal tot ‘lichamelijke, verstandelijke en zedelijke vorming’ van kinderen ‘die niet mee kunnen komen in het gewone lager onderwijs’. Haar royale gift aan het initiatief op de Zuidwal opende de weg naar meer steun door andere welgestelden. Zo kreeg de Idiotenschool in 1856 haar statige onderkomen aan het Hoog-Westeinde 2 in Den Haag. Nuttige werkzaamheid In 1860 bezochten zo’n 50 kinderen de Idiotenschool, waarvan er 28 ook ’s nachts in de instelling verbleven. In de loop der jaren groeide dit aantal tot rond 90 leeringen. Aanvankelijk was het onderricht in de school individueel, maar al snel werd het klassikaal georganiseerd. Doel was ‘den leerlingen enigen hoogst eenvoudige kundigheden aan te brengen’en ‘voor huisgezin en maatschappij te winnen’. Daarnaast steerfden men ernaar de kinderen ‘vatbaar te maken voor godsdienstonderwijs’. De cognitieve ontwikkeling (spreken, lezen, schrijven, rekenen en kennis van de natuur) werd ondersteund door sociale activiteiten (spelen en zingen) en door lichamelijke inspanningen in de vorm van gymnastiek. De school omvatte meer jongens dan meisjes. Beide seksen werden ook getraind in ‘nuttige werkzaamheid. Voor meisje ging het om ‘eenvoudige handwerken’, terwijl de jongens sigaren en matten leerden maken. De school genoot grote faam, ook internationaal. Vele invloedrijk personen uit wetenschap, bestuur en politiek kwamen er kijken. Zo bracht Koningin Sophie bij haar bezoek aan de Idiotenschool in de zomer van 1862 een deel van een Japanse Gezantschap mee. De ‘hooge vreemdelingen’ waren diep onder de indruk en namen ideeën mee voor hun thuisland. Misdeelde kinderen Al vanaf de oprichting van zijn ‘Geneeskundige gesticht voor minderjarige idioten’ bepleitte Van Koetsveld een benadering van speciale kinderen vanuit het idee van de ‘opvoeding van de zintuigen’. Het kinderlijke innerlijk diende ontwikkeld te worden door de verbinding te stimuleren tussen ‘waarneming, begrip, oordeel en redenering’. Verschillen tussen kinderen werden in de loop van de negentiende eeuw steeds meer onderzocht door het innerlijk van het individu open te leggen. In 1898 onderzocht Jan Klootsema, hoofdonderwijzer aan een Amsterdamse ‘School voor achterlijken’ hoe ‘Misdeelde kinderen’ onderscheiden konden worden op basis van een heel scala aan ‘verstandsstoornissen’. Hij bepleitte aparte instellingen voor verpleging van kinderen die ‘diep idioot’ waren. Speciaal onderwijs wordt dan gericht op kinderen die gewoon ‘achterbleven’. Van Koetsvelds Idiotenschool is aan het eind van de negentiende eeuw vooral een zorginstelling voor kinderen met een mentale beperking geworden, vergelijkbaar met instituten als ’s Heerenloo (1891) en Huize Assisië (1904). Het buitengewoon of speciaal onderwijs ontwikkelt zich echter razend snel in de eerste decennia van de twintigste eeuw. Bij de opheffing van de Haagse Idiotenschool in 1921 zijn er al 34 van dergelijke scholen met ruim 3200 leerlingen, meer jongens dan meisjes. (Zie de Canon speciaal onderwijs.) Inclusieve scholen? De stijgende lijn in aantallen kinderen in het speciaal onderwijs zet zich gestaag door tot in het heden, alle pogingen om dit tegen te gaan ten spijt. Sinds de jaren zeventig, en met name sinds de Contourennota van minister Van Kemenade in 1977 is het beleid erop gericht om kinderen met mentale of leerproblemen in het reguliere onderwijs te houden. Programma’s als Weer samen naar school en de Wet passend onderwijs uit 2014 hebben echter bepaald nog niet gezorgd voor in de nagestreefde inclusiviteit van reguliere scholen. |
|
|
|