Raadselen van de maatschappij Jurre van en Berg, Marcel Ham, Rie Bosman, Godfried Engbersen (red.)
Raadselen van de maatschappij
Honderd jaar sociologie in Nederland

Van Gennep / Tijdschrift voor sociale vraagstukken, Amsterdam / Utrecht, 2022
ISBN 978946164576
€ 25.00
Bestellen
    overzicht   volgende   laatste
S I G N A L E M E N T
overgenomen van socialevraagstukken.nl


Honderd jaar geleden hield de eerste hoogleraar sociologie, Willem Bonger, zijn oratie. Wat heeft de sociologie ons sindsdien gebracht? In Raadselen van de maatschappij, het nieuwe jaarboek van Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken, zetten veertig sociologen de opbrengsten op een rij.

Wat hebben sociologen bijgedragen aan het denken over ingrijpende transformaties in de samenleving, zoals individualisering of secularisatie? Wat is hun duiding van actuele uitdagingen op het gebied van migratie, klimaat, onderwijsongelijkheid? Hoe tekenden hun inzichten het beleid en het maatschappelijk debat? En: wat kunnen we voor de toekomst verwachten?

Dat vragen we ons af in het nieuwe jaarboek van het Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken, deze keer in nauwe samenwerking met de Nederlandse Sociologische Vereniging. Aanleiding is de oratie in 1922 van de eerste hoogleraar sociologie Willem Bonger.

Positie van vrouwen
Een keur van veertig vooraanstaande sociologen maakt in deze bundel de balans op van honderd jaar Nederlandse sociologie: Abram De Swaan, Tanja van der Lippe, Paul Schnabel, Marjolein Broese van Groenou, Dick Houtman, Inge Sieben, Jeroen van der Waal, Anne-Rigt Poortman, Peer Scheepers, Willem de Koster, Halleh Ghorashi, Jan Willem Duyvendak, Marcel Lubbers, Helga de Valk, Bettina Bock, Jan Rath, Rafael Wittek, Monique Kremer, Frank van Tubergen, Mark van Ostaijen, Anke Brons, Rudi Wielers, Hilje van der Horst, Yolie Michielsen, Barbara van Mierlo, Sigrid Wertheim-Heck, Arie Glebbeek, Peter van Laarhoven, Thijs Bol, Sara Geven, Quita Muis, Tim Reeskens, Roy Kemmers, Kjell Noordzij, Ellen Verbakel, Bas Hofstra, Rie Bosman, Peter van Laarhoven, Jurre van den Berg en Godfried Engbersen.

Volgens de hoogleraren Tanja van der Lippe en Anne-Rigt Poortman zijn sociologen belangrijk geweest om de positie van vrouwen op de kaart te zetten en veranderingen daarin te duiden. ‘Allereerst bestond lange tijd de gangbare – en ongeproblematiseerde – aanname dat het gezin de hoeksteen van de samenleving is en dat de sociale positie van gezinnen werd bepaald door de status van het mannelijk hoofd van de huishouding. Aan de positie van vrouwen hoefde dus geen aandacht besteed te worden.’

Individualisering
Een contra-intuïtief sociologisch inzicht is dat de individualisering ons minder egoïstisch heeft gemaakt dan vaak gedacht. Peer Scheepers en Inge Sieben schrijven: ‘Sociologisch onderzoek laat zien dat dit wel meevalt. Zo zet ongeveer de helft van de Nederlanders zich in als vrijwilliger bij allerlei maatschappelijke organisaties en verenigingen, een hoog aandeel vergeleken met andere Europese landen.’

overeenkomsten veronachtzamen’ Migratiesociologen Marcel Lubbers en Helga de Valk laten op hun beurt zien dat over migratie een stabielere mening onder het publiek bestaat dan het publieke debat veronderstelt. ‘De mate waarin men immigratie als een belangrijk probleem ziet, verandert wel, maar de houding ten aanzien van immigratie veel minder.’

Ook anders dan we vaak denken, is dat we veel meer op elkaar lijken, van heel veel superdiversiteit is geen sprake. Jan Willem Duyvendak: ‘Wat mij dwarszit, is dat veel sociologen primair kijken naar culturele verschillen en overeenkomsten veronachtzamen. Daarom ben ik ook niet gelukkig met een term als superdiversiteit. Daar gaat de suggestie vanuit dat verschillen nu groter zijn dan vroeger. Dat denk ik niet. We kunnen laten zien dat de samenleving homogener is dan in de jaren zestig.’

Maatschappelijke betrokkenheid
Naar de toekomst kijken de sociologen ook. Abram de Swaan, bijna 80 en een monument van de Nederlandse sociologie, vermoedt dat de ‘conjunctuur van richting verandert en de preoccupatie met eigen en soms andermans persoon nu verschuift naar grotere maatschappelijke betrokkenheid. Dat kan te maken hebben met de toenemende zorgen om vervuiling en verhitting van de aarde, bepaald geen probleem voor een solistische aanpak. Dat geldt ook voor de recente Covid-pandemie, een aanschouwelijke les in wereldwijde vervlechting…’

Het jaarboek is gepresenteerd tijdens de Nacht van de Sociologie op vrijdagavond 25 november 2022, een week later nog eens tijdens het Actualiteitencollege van de Nederlandse Sociologische Vereniging en het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP).

Marcel Ham is hoofdredacteur van Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken.

Raadselen van de maatschappij. Honderd jaar sociologie in Nederland. Redactie: Jurre van den Berg, Marcel Ham, Rie Bosman en Godfried Engbersen. Uitgeverij Van Gennep. Dit jaarboek van Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken is een coproductie met de Nederlandse Sociologische Vereniging.

 

Beoordeling redactie:
    overzicht   volgende   laatste