Na de sterke uitbouw van de verzorgingsstaat na de tweede wereldoorlog, met onder meer het werk van Willem Drees en Marga Klompé, was er in de jaren zeventig sprake van een groot vertrouwen in de slagkracht van de overheid. Veel maatschappelijke problemen zouden opgelost kunnen worden door efficiënt overheidsingrijpen. Bovendien kon dat erg planmatig gebeuren en steunend op resultaten van sociaal onderzoek. Meer kennis zou leiden tot betere oplossingen voor maatschappelijke problemen, en grotere slagkracht bij het verbeteren van de samenleving. Dit leidde tot een sterk geloof in een ‘maakbare samenleving’, hoewel die term toen nog niet gebruikt werd.
Geheel in lijn met dit optimisme werd in 1972 de (voorlopige) Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) en in 1973 het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) opgericht. Op 1 januari 1974 ging het SCP dan daadwerkelijk van start. Het is een wetenschappelijk instituut dat zelfstandig onderzoek doet en gevraagd en ongevraagd met adviezen komt over sociale en culturele ontwikkelingen in Nederland. Verschillende langdurige onderzoeken worden door het SCP georganiseerd, vaak in samenwerking met het Centraal Bureau Statistiek. Zo loopt al sinds 1975 om de vijf jaar het tijdsbudgetonderzoek (TBO) naar hoe Nederlandse burgers hun tijd besteden. Op die manier is het SCP een instituut dat regelmatig de temperatuur meet van de Nederlandse samenleving.

De notie ‘maakbare samenleving’ wordt sinds de jaren tachtig voornamelijk met een ironische ondertoon gebruikt, verwijzend naar een te groot naïef geloof in de slagkracht van de overheid om maatschappelijke problemen op te lossen. Zowel WRR als SCP zijn echter heden ten dage nog belangrijke organisaties in het landelijke (sociale) beleid. Sinds 1996 hoort ook de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO) daarbij.

In het dagelijkse werk van de moderne sociaal werker nemen organisaties zoals SCP of WRR geen erg centrale plaats in. De afstand tussen Den Haag en sociaal werk is groot. Zo is het SCP vooral een wetenschappelijke organisatie, met focus op beleid eerder dan op de werkvloer van sociale professionals. Hun onderzoeken zijn hoofdzakelijk sociologisch van aard en gericht op het in beeld brengen van beleidsopties. Zo bijvoorbeeld in een onderzoek naar schooluitval (gestruikeld voor de start, 2008). Daarin worden ontwikkelingen cijfermatig in beeld gebracht en aanbevelingen gedaan voor aanpassingen van het beleid. De directe doorvertaling hiervan naar het werk van leerplichtambtenaren of schoolmaatschappelijk werkers behoort echter niet tot de functies van het SCP. Toch zijn SCP (en WRR en RMO) belangrijke organisaties voor de sociale sector. Ze leveren cijfers, signaleren trends, komen met nieuwe gedachten, mobiliseren onderzoekers en dat leidt tot rapporten die nogal eens als onderlegger gebruikt worden voor sociaal-politiek beleid, ook op lokaal niveau.

Met grote regelmaat publiceren WRR, RMO, SCP over de resultaten van hun werk. Zo wordt elk jaar een Sociaal Cultureel Rapport of Sociale Staat van Nederland gepubliceerd. Sinds 1986 publiceert het SCP ook bij elke kabinetsformatie een Memorandum quartaire sector, waarin trends in de publieke dienstverlening en de gevolgen daarvan op de publieke uitgaven beschreven worden.
Sinds enkele jaren is SCP in de sociale sector toonzettend inzake open access: het gratis digitaal beschikbaar stellen van al hun publicaties. Andere organisaties hebben zich later bij deze ontwikkeling aangesloten, waardoor informatie meer via google dan via bibliotheken beschikbaar komt.