Verwante vensters
1982 Helse Hex & Hysterica
Vrouwen- en gekkenbeweging vinden elkaar
eerste   vorige   homepage    
In de redactie van de Gekkenkrant gingen de vrouwen in 1973 bij elkaar zitten om onderling ervaringen uit te wisselen. Mannelijke redactieleden toonden zich solidair met deze feministische actie en richtten later zelfs een mannenpraatgroep op. 'Wij hadden allemaal stevige vrouwen die in opmars waren in de emancipatie, dus leek het een logische stap dat wij als mannen ook om de tafel gingen zitten', vertelt oud-redacteur Bert Bakker. De Tweede Feministische Golf bereikte in die dagen met acties van ondermeer het Vrouwenbevrijdingsfront haar hoogtepunt, uitmondend in de massale landelijke abortusdemonstratie van 1974.

Meer dan een krant was de Gekkenkrant een actiegroep waarin allerlei emancipatie-bewegingen uit de jaren zestig en zeventig samenkwamen. De eerste uitwisseling van eigen ervaringen over medicijngebruik leverde in 1979 de actie 'Valiumvrije vrijdag' op. Redacteur Jacqueline van der Post herinnert zich: 'Er belden ontzettend veel vrouwen die valium slikten. En er kwamen berichten over seksueel misbruik. Daar schreven wij dan weer over.' Zij specialiseerde zich later in de hulpverlening aan 'zwarte, witte en migrantenvrouwen' en schreef hierover in 1994 een studieboek: Vrouwenhulpverlening in de praktijk: Case-studies van vrouwenhulpverlening aan zwarte, witte en migrantenvrouwen in het maatschappelijk werk.

Kort na hun betrokkenheid bij de Gekkenkrant richtten redactieleden Martine Groen en Helmi Goudswaard met drie andere vrouwen in 1981 Stichting De Maan op, de eerste hulpverleningsinstelling waar 'seksespecifieke hulpverlening' voor vrouwen van de grond kwam. 'Het werd steeds evidenter', vertelt Martine Groen, 'dat vrouwen verkeerd werden behandeld. Het hele seksuele issue kwam boven tafel. Ook over verkrachtingen in de isoleercel en op de afdelingen door hulpverleners.'

Activiste Rozemarijn Esselink, later redacteur van diverse vakbladen over de ggz, krijgt in 1982 advies van Stichting De Maan. Esselink, initiatiefneemster van Tegen haar Wil: 'Zij gaven ons als hulpverleensters supervisie, omdat wij te maken kregen met vrouwen in crisissituaties door extreem seksueel geweld en incestervaringen.' Samen met filosofe/ervaringsdeskundige Jet Isarin demonstreert zij in 1984 tegen de vrijlating van 'de man met de hond', een verkrachter waarvan minstens zes vrouwen slachtoffer waren geworden.

Jet Isarin ontmoette begin jaren tachtig in Amsterdam de psychiatrie-activiste Jet Vesseur: 'Met wie ik de link kon leggen naar wat persoonlijke ervaringen betekenen voor je strijd in de psychiatrie.' Jet Vesseur (†2007) is zowel actief in de vrouwen- als in de gekkenbeweging. Vanuit het Amsterdamse wegloophuis nam zij in 1982 samen met anderen het initiatief voor de Helse Hex, een opvanghuis voor weggelopen vrouwen. Rond diezelfde tijd richten vrouwen in de gekkenbeweging in Nijmegen het vrouwenwegloophuis Hysterica op. In de gemengde wegloophuizen krijgen vrouwen ook vaak te maken met seksueel geweld, zo blijkt.

Jet Isarin en Rozemarijn Esselink zijn vanuit hun studie betrokken geraakt bij de patiëntenstrijd, de eerste als ervaringsdeskundige, de ander zonder ervaring in de psychiatrie. Maar dat onderscheid wordt niet gemaakt. Esselink: 'Als vrouw hadden wij allemaal, op de een of andere manier te maken met vormen van onderdrukking. In gekkenclubjes had je dat ook. Je benadrukte de gemeenschappelijke onderdrukking en geweldservaringen, dat was je motief om met je club aan de gang te gaan. Het was altijd een collectief waarin niemand zich onderscheidde als patiënt, cliënt, student of geleerde, dat verschil bestond gewoon niet. En dat werkte ook wel goed. Heel solidariserend.'

Op het slotcongres 'Psychiatrie in Werkelijkheid' (1983) hoort de psychiatrische tegenbeweging een stroom van woedende verhalen van de vrouwelijke deelneemsters. Hun aanbevelingen geven methodiek en praktijk van de vrouwenhulpverlening (tegenwoordig: ‘diversiteitsbewuste hulpverlening’) een flinke impuls. Toch duurt het nog tot 1992 totdat een verklaringsmodel voor seksespecifieke psychiatrische aandoeningen verschijnt en de vrouwenpsyche werkelijk serieus wordt genomen. Het boek Vrouwenhulpverlening en psychiatrie van psychiater Nelleke Nicolai hierover is sindsdien verplichte kost voor psychiaters en andere hulpverleners in opleiding.


Publicatiedatum: 14-08-2015
Datum laatste wijziging :21-06-2016
Auteur(s): Petra Hunsche,
Verwante vensters
Extra Ontheemde zielen en transculturele psychiatrie
'In de vrouwenhulpverlening zag je kritische zwarte- en migrantenvrouwen al opkomen voor hun eigen agenda', zegt onderzoekster Rianne Wesenbeek. In de jaren tachtig klinken de eerste kritische geluiden over 'de dominantie van het witte denken' ook in de geestelijke gezondheidszorg. De Surinaams-Nederlandse verpleegkundige Henri Stephen zette diezelfde tijd in het Amsterdamse AMC zijn aanvullende, niet-westerse ggz-aanpak op de kaart.
'Wat de winti's allemaal niet kunnen doen', vertelde een ex-patiënte in 1991 op de studiedag 'Hoe gek is gek' in Groningen, waar cliënten en onderzoekers zich onder de bezielende leiding van Marlieke de Jonge toen al bogen over alternatieven voor het medische ziektemodel. Rianne Wesenbeek bracht in 1986 als coördinator etnopsychiatrie van het toenmalige psychiatrische ziekenhuis Santpoort het eerste rapport uit over etnische groeperingen binnen het psychiatrisch ziekenhuis.
Surinaamse en Antilliaanse mannen bleken vier keer zo vaak in de isoleercel te belanden. Transculturele psychiatrie werd 'hot'. Onderzoekers als Carry Pannkeet, Annechien Limburg en Rob van Dijk timmeren aan de weg. De film Ontheemde zielen (1995) van Meral Uslu over drie Santpoort-patiënten met migratieproblematiek, wordt na uitzending nog vele malen in het hulpverleningscircuit vertoond.
Wat betreft de transculturele hulpverlening waren de tien tussen 1993 en 2002 door Ronald May georganiseerde congressen 'Culturen tussen de psychiatriemuren' baanbrekend.
Verder studeren
Literatuur
Aanvullend materiaal
Links
Video

YouTube, 18 februari 2012 | Lied: Er is een land waar vrouwen willen wonen - gezongen door Cobi Schreijer en Koor Haar van de LP "Plant een roos", 1983. (liedtekst Joke Smit, 1981; muziek Ruud Bos)

eerste   vorige   homepage