Verwante vensters
1971 Cliëntenbond en Dunya Breur (1942-2009)
Een vakbond van slachtoffers
eerste   vorige   homepage    
Restaurant De Gouden Wieken in Scheveningen is te klein voor de eerste grote, zeer stormachtige ledenvergadering van de Cliëntenbond op 30 maart 1974. Leden uit het hele land stromen toe. De vergadering besluit alleen mensen met psychiatrie-ervaring, als ouder of als cliënt, toe te laten als lid. Een gesloten lidmaatschap dus. ’We wilden echt een vakbond zijn van de slachtoffers van de psychiatrie en niet van de daders’, zo keek Dunya Breur er later op terug.

In hetzelfde Scheveningen zat zij als baby met haar ouders in 1942 in de gevangenis tijdens de Tweede Wereldoorlog. Net op tijd werd zij daaruit gesmokkeld en bij haar grootouders ondergebracht. De Duitsers fusilleerden haar vader, de verzetsstrijder Krijn Breur. Haar moeder Aat Breur-Hibma kwam als een van de weinige overlevenden na de oorlog terug uit concentratiekamp Ravensbrück. Over wat er in de oorlog was gebeurd werd gezwegen. Op 28-jarige leeftijd wilde de zwaar depressief geraakte Dunya een eind aan haar leven maken, zocht hulp en liet zich opnemen in het psychiatrisch ziekenhuis Santpoort.

’Het boterde niet tussen die psychiater en mij en ik schrok me wild wat er voor waanzinnige, vreselijke dingen met mensen gebeurden’, vertelde de latere slaviste, vertaalster en publiciste, vlak voor haar dood in 2009, op 67-jarige leeftijd. Ze is dan net grootmoeder geworden en beschrijft hoe zij in 1972 als kritische patiënte als ’te gestoord en een gevaar voor mijn mede-patiënten het gekkenhuis werd uitgegooid’. Daarna zocht zij overal hulp en medestanders, die zij in 1973 vond bij de kersverse ’Cliëntenbond in de Welzijnszorg’, zoals de bond aanvankelijk heette.

Ouders van jonge cliënten van het Medisch Opvoedkundig Bureau in Leiden hadden uit frustratie over de regenteske aanpak en slechte hulp voor hun kinderen in 1971 de Cliëntenbond opgericht. De belangrijkste initiatiefnemers, Doortje de Graaf-Sherston, Willem Momma en Marijke en Arie Groot, werden al gauw gesteund door mensen als Corrie van Eijk van wie het boek Laten ze het maar voelen…. na een tv-uitzending voor duizenden nieuwe leden zorgde. De Leidse MOB- psychiater Jef Teuns vergelijkt in het nawoord elementen van het psychiatrische inrichtingssysteem met dat van concentratiekampen.

’Terecht’, vond Dunya Breur, die later zelf zou gaan schrijven over de ervaringen van haar moeder en vele andere vrouwen in concentratiekamp Ravensbrück. ’De bewakers in het concentratiekamp voelden zich moreel gerechtigd om de meest vreselijke dingen te doen omdat hun was wijsgemaakt dat de gevangenen Untermenschen waren. Dat was in de psychiatrie eigenlijk hetzelfde, alleen heel verhuld. Er werd naar de buitenwereld gedaan alsof alles in het belang van de patiënt was, maar wat werd er letterlijk gedaan? Cliënten zaten maanden in isolatie vastgebonden, je kreeg veel te veel medicijnen, mensen werden zombies van al die anti-psychotica. En dan die elektroshocks, vreselijk. En naar buiten toe werd er gedaan of het allemaal goed was.’

De onverzettelijke Breur drukte in die eerste tien jaar duidelijk haar stempel op de Cliëntenbond. Ze zag niets in ’al die opgewonden linkse actievoerders’, bijvoorbeeld van de Gekkenkrant. ’Van allerlei mensen die “lang leve de patiënt” riepen, wisten wij dat het vaak helemaal niet in het belang van de psychiatrische patiënt was.’ Wel legde zij belangrijke contacten in het buitenland, onder meer met de Amerikaanse activiste Judy Chamberlin.

De keuze van de Cliëntenbond om alleen mensen met psychiatrie-ervaring toe te laten als lid, blijft jarenlang een punt van discussie. ’Waar zijn wij mee bezig als er mensen zijn die vinden dat patiënten en ex-patiënten (wat zijn dat trouwens?) zich in alle opzichten moeten blijven onderscheiden van anderen?’, schreef ex-patiënte en schrijfster Eveline Paull bijvoorbeeld in 1978 in het Maandblad Geestelijke volksgezondheid.

Nog tot 1981 maakte Dunya Breur voor de Cliëntenbond zes keer per jaar Het Bulletin, daarna keert ze de psychiatrie en de cliëntenbeweging radikaal de rug toe. Ze krijgt de portretten in handen die haar moeder tekende van vrouwen in het kamp Ravensbrück. Zij achterhaalt de nog levende vrouwen en schrijft er in 1983 een aangrijpend boek over: Een verborgen herinnering. De tekeningen van Aat Breur-Hibma uit Ravensbrück.

Publicatiedatum: 27-06-2014
Datum laatste wijziging :30-05-2024
Auteur(s): Petra Hunsche,
Verwante vensters
Extra Cliëntenbond (1971-2013)
Met de toevloed in het begin van honderden nieuwe, zeer gemotiveerde en actieve leden, waaronder veel (ex-)patiënten, startte de Cliëntenbond werkgroepen als ’psychiatrische inrichtingen’, ‘ambulante geestelijke gezondheidszorg’, ’preventie’, ‘externe contacten en publiciteit’. Vanaf mei 1973 verschijnt Het Bulletin, onder de bezielende leiding van Marijke Groot-Kingma en Dunya Breur, zes keer per jaar en komen vele plaatselijke afdelingen van de Cliëntenbond tot stand. De bond verwerft invloed bij belangrijke instanties, zoals het ministerie van Volksgezondheid, waarmee de nodige contacten worden gelegd. In de loop van de tijd gaat de Cliëntenbond samenwerken met andere spelers in de gekkenbeweging. Met de werkgroepen Buitenlandse contacten en Krankzinnigenwet treedt de bond actief naar buiten. De Cliëntenbond neemt vanwege haar grote ledental tot ver in de jaren negentig een belangrijke plaats in het spectrum van de cliëntenbeweging in, maar kwam in financiële problemen toen ledentallen en subsidies terugliepen. De bond ging in 2000 samenwerken met de Stichting VOICE Nederland (geschreven als VO!CE), een koepelorganisatie van regionale cliëntenorganisaties. In 2011 fuseerden de Cliëntenbond en VOICE tot Vereniging Geestdrift. Deze kwam een jaar later eveneens in geldnood door verlies van overheidssubsidie. In 2013 werd de vereniging ontbonden. De meeste activiteiten werden overgenomen door het Landelijk Platform GGz.
Verder studeren
Aanvullend materiaal
Links
Video



Het verhaal van de Amerikaanse activiste Judi Chamberlin met wie Dunya Breur contact onderhield.

YouTube, 30 mei 2024 | Hans van der Wilk overleed op 24 maart 2024 op 84 jarige leeftijd. Aflevering 9 van de geschiedenispodcast van de Canon sociaal werk vertelt zijn levensverhaal, dat tevens het verhaal is van de cliëntenbeweging in de ggz.
eerste   vorige   homepage