Rond de 19de eeuw werd een poging gedaan om ervoor te zorgen dat psychiatrische ziektebeelden gestandaardiseerd werden en er een gemeenschappelijke taal kwam. Op die manier trachtte men spraakverwarring te vermijden. Emil Kraepelin (1856 - 1926) heeft de eerste systematische moderne geneeskundige leer van geestesziekten tot stand gebracht. In 1883 verscheen zijn Lehrbuch für studierende und Artze. Hier werd een indeling gemaakt waarin geestesziekten naar hun symptomen en verloop werden beschreven. Het boek werd in die tijd door veel artsen gebruikt. Tot op de dag van vandaag zijn sporen van zijn werk terug te vinden in de ICD-10 (International Classification of Diseases) en DSM (Diagnostic and Statistical manual of Mental disorders).

De eerste uitgave van de ICD in 1900 heeft naast somatische ziekten ook elf psychiatrische ziektebeelden benoemd. Dit was geen succes, omdat veel instituten hun eigen labels wilden behouden. In de loop der tijd was de diagnostiek in de meeste landen en zelfs per instituut verschillend. De diagnose hing vooral af van de persoonlijke denkbeelden van belangrijke artsen.

In 1917 werd de voorloper van DSM uitgebracht: Statistical manual for the use of hospitals for mental disease. Deze is ontwikkeld door de American Medico-Psychological Association (voorloper van APA). Het was de bedoeling dat deze lijst door alle inrichtingen gebruikt werd om meer eenheid te scheppen.
Na WOII zag men ziektebeelden die voorheen nog niet bekend waren, zoals posttraumatische stressstoornis (PTSS). Hierdoor voldeed het classificatiesysteem niet meer. Door de verwarring van de diverse opvattingen over ziektebeelden was er meer duidelijkheid en eenheid nodig. Daarom vormde de APA (American Psychiatric Association, niet te verwarren met de American Psychological Association) in 1950 een commissie en zij stelde de eerste DSM samen. Die verscheen in 1952 en bestond uit 127 categorieën verdeeld over acht groepen. DSM-I werd niet geaccepteerd door de American Medical Association, omdat DSM niet was afgestemd op de International Classification of Diseases (ICD). Daarom moest er een nieuwe versie komen, dit werd DSM-II (1968)

In 1974 werd er een Taskforce opgericht door APA die uiteindelijk in 1980 de DSM-III uitbracht. De grootste verandering was dat er nu met vijf assen werd gewerkt, waar wij tot op heden gebruik van maken. Op deze assen wordt onderscheid gemaakt tussen persoonlijkheidsstoornissen, klinische stoornissen, medische toestand, omgevingsproblemen en het globaal functioneren. DSM-III werd populair omdat er nu gewerkt werd vanuit één theorie die ervan uitging dat psychiatrische stoornissen a-theoretisch en op feiten gebaseerd waren en zodoende met objectief wetenschappelijk onderzoek ondersteund kon worden.

In 1987 verscheen DSM-III-R, de gereviseerde versie van DSM- III. In 1994 verscheen dan DSM-IV. Daarin wordt meer gebruik gemaakt van onderzoeksgegevens, deskundigheid van antropologen en experts in de transculturele psychiatrische diagnostiek.
In 2000 verscheen DSM-IV-TR (TR = text revision). Er is bewust gekozen om het geen DSM-V te noemen zodat er meer rust kwam in de psychiatrische diagnostiek omdat de categorieën niet veranderden. DSM-5 verscheen op 18 mei 2013, niet langer met een Romeins maar met een Arabisch cijfer. Inhoudelijk zijn er behoorlijk wat wijzigingen. Er is echter ook veel kritiek op deze nieuwe versie omdat het zou leiden tot overclassificatie en aanzetten tot overdreven gebruik van meer medicijnen/zorg.

Naast positieve invloeden zien we dat de DSM ook negatieve invloeden heeft. De DSM zet aan tot over-diagnose en redeneert vrij zwart wit als het gaat om diagnose. Daarnaast wordt er gesuggereerd dat de leden van werkgroepen banden hebben met de farmaceutische industrie, waardoor de objectiviteit twijfelachtig wordt. Ook vanuit Vlaanderen wordt kritiek geuit. Zo geeft psychologie-professor Stijn Vanheule het advies: "gooi de DSM overboord!"
De vertaling van DSM naar het Nederlands is telkens een Vlaams-Nederlandse samenwerking. Lente 2014 verscheen de vertaling van DSM-5.