2007 Aandacht voor clienten met migratieachtergrond
Rekening houden met de eigen cultuur van cliënten
    homepage   volgende   laatste
Het project Dünya van zorginstelling Dichterbij ging in 2007 in Nijmegen van start. De achtergrond was dat het niet goed lukte om met cliënten met een migratieachtergrond in contact te komen. Terwijl wel duidelijk was dat er in gezinnen veel verborgen leed was. Schaamte, isolement, angst voor autoriteiten, de Nederlandse taal niet of nauwelijks machtig zijn en onwetendheid versterkten elkaar. Families raakten overbelast omdat men probeerde alles binnen de familie op te lossen.

Presentiebenadering
De medewerkers van Dünya gingen op een outreachende, ‘eropaf’-manier aan het werk. Ze spraken de taal, kenden de cultuur en legden actief contact door gesprekken te voeren met sleutelfiguren in de gemeenschappen en op huisbezoek te gaan bij gezinnen en personen van wie bekend was dat ze met schulden zaten, hun huis uitgezet dreigden te worden, brieven nooit beantwoordden en van wie de kinderen niet naar school kwamen. Ze werkten intensief samen met het sociaal-juridische spreekuur van Inter-lokaal. Dünya kreeg binnen Dichterbij een aparte positie als innovatieve proeftuin, waardoor onorthodox gewerkt kon worden en protocollen terzijde geschoven konden worden. De ambulante begeleiders werkten volgens de presentiebenadering (‘ontmoeting’, ‘er zijn’). Ze brachten in praktijk wat Dünya letterlijk betekent: ‘de wereld naar je toe halen’.
Een jaar later ging in hartje Schilderswijk in Den Haag Het Karmijn open. In Het Karmijn wonen ouderen en mensen met een verstandelijke beperking met een Surinaams-hindoestaanse of moslimachtergrond. Er zijn veertig appartementen, maar ook kamers voor twee woongroepen van elf mensen met verstandelijke beperkingen. De mix van bewoners met verschillende achtergronden en met of zonder beperking maakt het complex bijzonder. Bewoners kunnen gebruikmaken van het eetcafé, de dagvoorziening en het zorgloket. De bewoners met een verstandelijke beperking helpen bij het bereiden van maaltijden. De inrichting en vormgeving van het pand zijn samen met bewoners, familie en de Surinaams-hindoestaanse gemeenschap tot stand gekomen. Ook in de aangeboden diensten houdt men rekening met de culturele, religieuze en etnische achtergrond van de cliënten. Er werken mensen uit verschillende culturen. Het Karmijn heeft sinds de opening geen problemen om voldoende personeel te vinden en het ziekteverzuim is beduidend lager dan gemiddeld.

Eerste studies
De vraag hoe het gaat met cliënten met een verstandelijke beperking afkomstig uit een andere culturele en/of religieuze achtergrond werd al in de jaren tachtig gesteld. Dit was de periode waarin de zogenaamde ‘terugkeergedachte’ werd losgelaten: veel migranten zouden in Nederland blijven en daarom moest hun integratie in de Nederlandse samenleving meer prioriteit krijgen. Een van de eerste studies was in 1984 de Leidse doctoraalscriptie Marokkaanse en Turkse cliënten in dagcentra van Han van Esch en Ruud Rooimans. Twee jaar later publiceerde Hilde Zevenbergen het boek Zwakzinnigen in verschillende culturen. Zij ontwikkelde op basis van haar ervaring als orthopedagoog de BOSPAD-methodiek als handvat voor zorgprofessionals bij interculturele zorggesprekken. Dit beschreef zij in 2004 in het boek Veel culturen, één zorg. In deze methode speelt de cultuur van de hulpverlener een even grote rol als de cultuur van de hulpvrager. Een ander belangrijk werk was Verstandelijk gehandicapte kinderen in Marokkaanse en Turkse gezinnen uit 1999 van Lotty Eldering e.a..
Ondanks deze studies stelde de Raad voor de Volksgezondheid in 2000 vast dat er in de gehandicaptenzorg nauwelijks sprake was van interculturalisatie. In vergelijking met de jeugdzorg en de geestelijke gezondheidszorg bleef de gehandicaptenzorg achter. De aandacht die er was voor diversiteit richtte zich primair op het aantrekken van divers personeel. Door deze eenzijdige focus voelden zowel personeel als cliënten/verwanten met een andere culturele achtergrond zich onvoldoende begrepen, gehoord en gezien, terwijl de instellingen zelf niet in de gaten hadden dat zij niet goed aansloten bij diverse personeelsleden en zorgvragers en waar de oorzaak lag van het slechte bereik en de voortijdige uitval.

Cultuursensitief
Sommige cliënten/verwanten probeerden hun perspectief voor het voetlicht te brengen door portretbundels, zoals Evet. Anderen richtten een eigen verwantenraad op. Films als Ayse, zoals ze is, Toch naar buiten en Ik neem je mee droegen bij aan kennisvermeerdering bij zorgprofessionals en maakten ook in migrantenkringen het hebben van een (kind met een) beperking bespreekbaar. Vanuit islamkunde leverde Mohammed Ghaly in 2005 met zijn studie Islam en handicap een bijdrage aan de kennis over culturele achtergronden.
Van 2011 tot 2013 voerde de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland samen met de organisatie van zorgondernemers ActiZ het programma ‘Een Intercultureel Fundament’ uit. Het programma omvatte onder meer het zichtbaar maken van goede voorbeelden van cultuursensitieve zorg, organisatieverandering, bevorderen van bewustwording en scholing van de professionals en managers.

Kleurrijk ontzorgen
De reden dat de VGN en ActiZ ‘Een Intercultureel Fundament’ uitvoerden was dat culturele diversiteit in de sector toch onvoldoende grond onder de voeten kreeg. Die situatie is 10 jaar later nog niet heel anders. Nog steeds is de aandacht voor de rol van een migratieachtergrond niet vanzelfsprekend. De eerste initiatieven zoals Dünya zijn inmiddels weer verdwenen (op de website van de instelling Dichterbij is zelfs geen spoor meer van het project te vinden). Nieuwe initiatieven worden ontplooid. Zo werd in 2019 bijvoorbeeld RenQli opgericht met ‘als doel om mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) met verschillende culturele achtergronden in regio Utrecht een plek te bieden’.
Daarnaast ontwikkelen grote zorgorganisatie specifieke programma’s. Cordaan in Amsterdam begon een aantal jaren geleden het programma “Kleurrijk Ontzorgen” dat gericht is op cliënten met een verstandelijke beperking en een migratieachtergrond en hun netwerk. Ook ’s Heerenloo heeft diverse ‘interculturele zorgprojecten’ waarin de organisatie rekening houdt ‘met andere gebruiken, zoals de zorgbehoefte, eetgewoonten en vieringen’ en met opvang die ‘niet draait om het individu, maar om het familiesysteem rond het individu’. Dankzij het online platform Kennisplein Gehandicaptensector worden de lessen die uit dergelijke programma’s geleerd worden breed gedeeld en blijft het onderwerp op de agenda.

Publicatiedatum: 27-09-2014
Datum laatste wijziging :03-04-2024
Auteur(s): Alice Dallinga,
De tekst is bij de actualisatie van deze Canon in 2024 aangevuld door Paul van Trigt.
Verwante vensters
Verder studeren
Literatuur
Aanvullend materiaal
Links
Studieopdrachten Klik hier om de studieopdrachten te bekijken
Video



Geüpload op 9 sep. 2010.
Het project Dunya van Dichterbij werkt sinds 2008 op een outreachende manier om cliënten met een verstandelijke beperking die moeilijk bereikbaar ambulante begeleiding te geven.



Geüpload op 9 sep. 2010.
Dichterbij werkt in Nijmegen en het land van Cuijk op een outreachende ambulante manier om cliënten met een verstandelijke beperking en een andere culturele achtergrond die hulp nodig hebben te bereiken en de nodige hnulp en ondersateruning te bieden. Het doel is dat mensen hun leven zelfstandig blijven leiden.



Gepubliceerd op 15 jun. 2013.
Dichterbij Land van Cuijk lanceert project diversiteit.
    homepage   volgende   laatste