John McKnight (1935-2024) is de drijvende kracht achter de Asset Based Community Developement-aanpak, de op de kracht van bewoners gebaseerde wijkaanpak zoals die in jarenlange praktijken in Amerikaanse steden is ontwikkeld. Het is een typisch Amerikaanse vorm van empowerment, niet vertrouwend op de overheid, maar des te meer op de krachten van burgers zelf. John McKnight geeft momenteel, met zijn kompaan John Kretzmann, leiding aan het ABCD Institute aan de Northwestern University in Illinois, dat in 1995 werd opgericht en sindsdien is uitgegroeid tot een kenniscentrum waar zo’n dertig medewerkers op alle mogelijke manieren met de ABCD-benadering in de weer zijn.
McKnight heeft een lange staat van dienst. Sinds 1969 is hij verbonden aan het Institute for Policy Research, waaruit later het ABCD-Institute voortkwam. Hij adviseerde de Amerikaanse regering in de jaren tachtig, en heeft vooral naam gemaakt in Chicago, waar hij verschillende jaren werkzaam was als ’community organizer’. Daar werkte hij in 1983/1984 samen met een jonge student, Barack Obama, die een van de opbouwwerkers was die in een van McKnights buurtprojecten meewerkte. Dat was een betekenisvolle ontmoeting, want in het optimistische mensbeeld van de Amerikaanse president echoot de ABCD-aanpak hoorbaar door. Yes, we can – oftewel het glas is niet half leeg, maar half vol.
John McKnight heeft inmiddels vele honderden publicaties op zijn naam staan over alle mogelijke facetten van sociaal beleid in de Verenigde Staten. In 1995 bundelde hij zijn belangrijkste essays in het boek The Careless Society: Community and Its Counterfeits (Basic Books). ’Onze vijanden zijn niet armoede, ziekte of gebreken’, schrijft hij in deze bundel, ’onze vijand is een systeem van belangen dat onder het mom van dienstverlening afhankelijkheid creëert.’
Eerder in 1993 verscheen de (samen met Kretzman geschreven) ABCD-klassieker Building Communities From the Inside Out: A Path Toward Finding and Mobilizing A Community’s Assets. Op basis van het succes van dit boek startte hij in 1995 het ABCD Institute aan de Northwestern University in Illinois (waar McKnight ook een hoogleraarspost bezet). Het aantrekkelijke van de ABCD-aanpak is dat deze bijna omgekeerd is aan de buurtaanpak zoals die in de Noordeuropese verzorgingsstaten is ontwikkeld. Daarin richtte de wijk- en samenlevingsopbouw (community development) zich vooral op de tekortkomingen en gebreken van een wijk of buurt. McKnight begint aan de andere kant. Hij is ervan overtuigd dat je buurten en wijken opbouwt door je te richten op de positieve kwaliteiten en capaciteiten van mensen in die buurt, door aan te sluiten op bestaande buurtnetwerken en die te versterken en door het kapitaal van buurtinsitututies aan te boren. Daardoor krijgt het proces vele verschillende en altijd unieke vormen, warbij de kans op succes groter wordt omdat de methode erop gericht is om een buurtgemeenschap echt van binnenuit op te bouwen.

In Nederland en Vlaanderen vindt de ABCD-aanpak sinds de eeuwwisseling steeds meer navolging. Er zijn in meerdere plaatsen, zoals in Eindhoven (Woensel) en Rotterdam (Delfshaven) projecten gestart. Door het Verwey-Jonker instituut is voor professionals een korte handreiking geschreven over hoe ze deze aanpak vorm kunnen geven (zie literatuur). In Nederland is het vooral de LSA die het voortouw neemt in het verder brengen van de ABCD-methode. In 2005 bracht dit bewonersplatform ook de vertaling uit van het standaardboek van McKnight en Kretzman, Building Communities from the Inside Out, a path toward finding and mobilizing a community’s assets, onder de titel: Wijkontwikkeling op eigen kracht.

Misschien wel belangrijker dan de precieze aanpak is echter de optimistische taal, de op potenties gerichte manier van denken die ook in Nederland school is gaan maken. Niet voor niets werd er in tijden van de Vogelaar-wijkenaapak eerder gesproken van krachtwijken dan van achterstandsgebieden.