Koloniekak Mariët Meester
Koloniekak
Leven in een gevangenisdorp. De twintigste eeuw in Veenhuizen.

Het Drentse Boek, Beilen, 2012
ISBN 9789065091901
€ 12.50
Bestellen
eerste   vorige   overzicht   volgende   laatste
De studies over Veenhuizen en de Maatschappij van Weldadigheid hebben zich tot nu toe vooral gericht op het lot van de mensen die er naar toe werden gezonden, de landlopers en gevangenen. Veel minder aandacht was er voor het feit dat er rondom de verschillende gestichten en inrichtingen een nagenoeg zelfvoorzienend dorp functioneerde, compleet met bewakers, ambtenaren, winkeliers, artsen, onderwijzers en hun gezinnen, waarbij iedereen werd aangesteld door het ministerie van Justitie in Den Haag. Veenhuizen was een vreemd oord in Drenthe. Precies om die reden werden de dorpsbewoners door de Drentse omwonenden ‘koloniekak’ genoemd. De Veenhuizers waren vreemden, import, die het plaatselijk dialect niet bij machte was.
Mariët Meesters heeft van deze typering de titel gemaakt van haar boek over de bewoners van dit gevangenisdorp. Voor het eerst wordt daarmee ook de ‘andere kant’ van het leven in Veenhuizen belicht. Zij sprak met een groot aantal – inmiddels behoorlijk oude - mensen die er hun jeugd doorbrachten en reconstrueerde op deze wijze aan de hand van verhalen en voorvallen het leven in het dorp, de hiërarchische verhoudingen tussen het justitiepersoneel en de omgang met gevangenen, die in het dorp als ‘verpleegden’ werden aangeduid.
Bijna terloops trekt in Koloniekak aan de hand van deze verhalen de twintigste eeuw voorbij. De vooroorlogse verzuiling met een strikte scheiding tussen katholiek en protestant personeel en gevangenen, de standsverschillen en de justitiehiërarchie, de oorlog met NSB-ambtenaren en verzetsambtenaren, de naoorlogse voorzichtige vernieuwing (het personeel moest aan ‘bejegening’ doen), de moord op een jongetje, de wegebbende standsverschillen, de gevangenenopstand in de jaren zestig. De grote geschiedenis van de twintigste eeuw daalt in dit justitiedorp neer in een reeks kleine verhalen, die Mariët Meester op een sprekende, ja meesterlijke, wijze heeft verwerkt. Het is het soort boek geworden dat je uit hebt voordat je er erg in hebt.
In 1983 houdt de justitie-enclave op te bestaan. Vanaf dat moment mogen ook niet-justitieambtenaren er komen wonen. Het is een beetje jammer dat Mariët Meester geen verhalen heeft opgetekend wat het einde van deze exclusiviteit in deze dorpsgemeenschap teweeg heeft gebracht. Maar wat niet is, kan nog komen, want in haar dankwoord meldt ze dat alle gesprekken zijn gefilmd en compleet zijn uitgetypt, zodat er niks verloren gaat. Meester gaat daar, zo kondigt ze aan, in een volgend project mee aan de slag. Als Koloniekak daar een voorproefje van is, zijn de verwachtingen over dat vervolg hoog gespannen.

Jos van der Lans



Beoordeling redactie:
eerste   vorige   overzicht   volgende   laatste