1840 180 jaar vrouwenopvang
Vallen en weer opstaan
 
  homepage   volgende   laatste
De digitale Canon Vrouwenopvang geeft een inkijk in de historische achtergronden van de opvang van vrouwen en laat zien aan welke veranderingen de hulp aan vrouwen onderhevig is geweest. Elk venster vertelt een verhaal over een opmerkelijke gebeurtenis, persoon of trend in de hulp aan vrouwen. Het achterliggende idee van de Canon is professionals en betrokkenen laten zien dat ze deel uitmaken van een geschiedenis die de moeite van het vertellen waard is.

Het begin van de opvang van vrouwen is onlosmakelijk verbonden met de term gevallen vrouwen. Ongehuwde moeders hadden net als prostituees seks gehad voor of buiten het huwelijk en kregen het stempel van gevallen vrouw. In de jaren veertig van de negentiende eeuw kwamen vanuit protestants christelijke hoek de eerste initiatieven om gevallen vrouwen op te vangen. Niet lang daarna volgden katholieke instellingen die zich concentreerden op de zorg voor ongehuwde moeders en hun kinderen.

Opvang van gevallen vrouwen werd niet zonder meer door iedereen geaccepteerd. De Bijbelverhalen over de bekering van Maria Magdalena en de geschiedenis van de overspelige vrouw werden door de initiatiefnemers nadrukkelijk gebruikt om hun werk te legitimeren. Toch kende het werk van met name de prostitutiebestrijders ook een politieke component die niet moet worden onderschat. In de tweede helft van de negentiende eeuw was prostitutie één van de onderwerpen die bij de voorstanders van een meer zorgzame samenleving en overheid hoog op de agenda stond. De discussie ging in grote lijnen om het niet in de kou laten staan van kwetsbare mensen en om handhaving van de openbare orde. Prostituees en ongehuwde moeders werd de helpende hand geboden, niet alleen omdat zij uit hun benarde situatie gehaald moesten worden, maar ook omdat zij als een bedreiging van de gevestigde orde werden gezien. De publieke vrouw moest gecontroleerd en heropgevoed worden tot huisvrouw om te voorkomen dat het burgerlijke huwelijksideaal gevaar liep. Controle en heropvoeding waren alleen mogelijk door publieke vrouwen af te scheiden van (on)gehuwde en minderjarige vrouwen. Eerder werden gevallen vrouwen opgesloten in gevangenissen, vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw konden zij ‘gered’ worden door hen een ander perspectief te bieden.

Naast de katholieken en protestanten bemoeiden ook enkele vooraanstaande vrouwen uit de Eerste Feministische Golf (deze beweging richtte zich tussen 1870-1920 op gelijke rechten voor vrouwen waaronder het kiesrecht) zich met het vraagstuk van de gevallen vrouw. Deze vrouwen waren veel minder bezig met een moraliseringsoffensief waarbij vrouwen moesten veranderen. In tegenstelling tot hun christelijke tijdgenoten, zagen zij prostitutie en ongehuwd moederschap veel meer in het licht van de omstandigheden waarin vrouwen verkeerden. Ook wezen zij erop dat hun situatie verschilde van de omstandigheden van mannen. Pas bij gelijke rechten voor mannen en vrouwen zouden deze omstandigheden kunnen veranderen.

Het aan de kaak stellen van de verschillende omstandigheden tussen mannen en vrouwen en de gevolgen daarvan stond ook tijdens de Tweede Feministische Golf (die in de jaren zestig van de twintigste eeuw begon) centraal. In deze tijd ontstond in Amsterdam het eerste Blijf van m’n Lijf-huis, een opvang en actiegroep voor en door vrouwen. Tegelijkertijd ontstonden er in de wereld van zorg en welzijn verschillende initiatieven onder de verzamelnaam vrouwenhulpverlening die de bestaande hulpverlening bekritiseerden, omdat deze als te mannelijk en als te wit werd ervaren.

De specifieke legitimatie van hulp aan vrouwen is tegenwoordig van het politieke strijdtoneel verdwenen. Niet alleen vrouwen, ook mannen en kinderen die te maken hebben met seksueel geweld, worden als slachtoffer gezien en verdienen bescherming van de overheid. Privé omstandigheden zijn, dankzij de aanhoudende roep om aandacht, een publieke zaak geworden. Vanaf 2007 samengevat als Geweld in afhankelijkheidsrelaties (GIA). Een risico van deze brede en gender-neutrale scope is dat het emancipatorische gedachtegoed naar de achtergrond verdwijnt en de machtsongelijkheid tussen mannen en vrouwen aan de aandacht ontsnapt.

Voor vragen en opmerkingen over de Canon vrouwenopvang kunt u een mail sturen naar de redactie.

Publicatiedatum: 15-05-2023
Datum laatste wijziging :16-05-2022
Auteur(s): Suzanne Hautvast,
Literatuur
Links
 
  homepage   volgende   laatste