1912 Janusz Korczak
Grondlegger van de participatieve opvoeding
 
  homepage   volgende   laatste
Janusz Korczak (1878 of 1879-1942) was de nom de plume van de Pools-joodse arts, schrijver en weeshuisopvoeder Henryk Goldszmidt. Geboren in een geassimileerde joodse familie in Warschau, volgde hij in Polen, Parijs en Londen de opleiding tot algemeen arts en vervolgens tot kinderarts. In Warschau had hij een glanzende carrière als huisarts, tot in 1912 een geheel nieuw joods weeshuis werd geopend (‘Dom Sierot’, Huis der wezen) waarvoor Korczak als directeur-arts werd gevraagd.
Het weeshuis bestond uit een samenraapsel van wezen en halfwezen uit andere tehuizen. Hij besloot, ook uit nood geboren vanwege personeelsgebrek, een belangrijk deel van de verantwoordelijkheid bij de kinderen zelf te leggen. Hij nam daartoe een groot aantal maatregelen, zoals het instellen van een kinderparlement. Het meest radicale onderdeel van zijn werk met de kinderen in deze ‘kinderrepubliek’ was de kinderrechtbank. Deze bestond uit een wisselende groep kinderen die zich uitsprak over allerlei aangelegenheden in het weeshuis. Niet straf maar vergeving en begrip stonden centraal. Ook de opvoeders konden voor de rechtbank worden gedaagd.

In de jaren 20 en 30 breidde Korczak zijn activiteiten uit. Hij richtte samen met anderen een algemeen weeshuis op (‘Nash Dom’, Ons huis) en ging lesgeven op de artsenopleiding. Ver voor de Declaratie en het Verdrag over de Rechten van het Kind kwam hij op voor de rechten van kinderen, voor het eerst geformuleerd in zijn hoofdwerk Hoe houd je van een kind uit 1919/1920. Het meest bekend is zijn Het recht van het kind op respect (1929). Daarnaast schreef hij kinderportretten en meerdere kinderboeken, honderden korte en lange essays over kinderen en hun opvoeders. Het weeshuis gaf de eerste kinderkrant ter wereld uit, de ‘Kleine Revue’, waarvan de redactie werd gevormd door kinderen. De krant had een net van honderden correspondenten in heel Polen die berichten inzonden over het leven van kinderen. Korczak hield ook wekelijkse radiopraatjes, onder de titel ‘de oude dokter’. Onder invloed van het toenemende antisemitisme moest hij deze beëindigen. Korczak bracht tweemaal een bezoek aan Israel/Palestina, werkte daar in een kibboets maar miste ‘zijn’ kinderen.

Na de inval van Polen door nazi-Duitsland moest het weeshuis verhuizen naar het ghetto in Warschau. Korczak ging uit bedelen om voedsel voor zijn kinderen. Nog in 1942, in de meest ondraaglijke omstandigheden van honger en uitputting, voerde hij met de kinderen het toneelstuk ‘Het postkantoor’ van Tagore op. Op 6 augustus 1942 kwam het einde. Op die datum werd alle kinderen, Korczak en de resterende medewerkers afgevoerd naar de ‘Umschlagplatz’, vanwaar ze per trein naar het vernietigingskamp Treblinka werden getransporteerd en daar vrijwel meteen vergast.

Na de Tweede wereldoorlog begon mede op basis van verhalen van oud-pupillen en - medewerkers in Duitsland en later in vele andere landen voorzichtig de receptie van Korczaks pedagogiek op gang te komen. Een aantal van zijn boeken werd gepubliceerd en in tal van landen, ook in Nederland, werden verenigingen opgericht die zijn gedachtegoed gingen verspreiden. Stond de eerste periode in het teken van vooral de mens Korczak en zijn bijna onmenselijke opofferingsgezindheid, vanaf de jaren 90 zien we een wending naar zijn pedagogische en maatschappelijke ideeën en praktijken en de inspiratie daarvan voor hedendaagse theorie- en praktijkontwikkeling.
Het gaat er daarbij niet om Korczak te imiteren maar om eigentijdse vormen van respect, rechtvaardigheid en participatie te ontwikkelen die kinderen en jongeren van nu een stem geven. Nog altijd is de maatschappij niet bijzonder kindvriendelijk en er zijn categorieën kinderen wier rechten met voeten worden getreden zoals minderjarige asielzoekers. Korczaks ideeën zijn daarom nog altijd actueel en zijn pedagogiek van het respect heeft nog niets aan kracht verloren.

Publicatiedatum: 17-06-2009
Datum laatste wijziging :03-07-2019
Auteur(s): Joop Berding,
Extra De Nederlandse Janusz Korczak Stichting, opgericht in 1982, stelt zich ten doel de ideeën van Korczak te verspreiden en daarmee op te komen voor de rechten van het kind binnen en buiten instituties. Daartoe vindt een groot aantal activiteiten plaats, waaronder (jongeren) conferenties, zomerkampen, de Korczak Prijs, een Bulletin en elk jaar een themajaarboek. De Korczak Stichting werkt samen met een groot aantal instellingen en organisaties in onderwijs, jeugdwelzijn en opvang.

Verder studeren
Literatuur
  • Janusz Korczak, (1981), Koning Matthijsje I. Amsterdam: Van Goor Jeugdboeken.
  • Janusz Korczak, (1983), Koning Matthijsje op het onbewoonde eiland. Amsterdam: Van Goor Jeugdboeken.
  • Janusz Korczak, (1985), Als ik weer klein ben.  Utrecht: Bijleveld.
  • Janusz Korczak, (1986), Hoe houd je van een kind. Utrecht: Bijleveld.
  • Externe link Janusz Korczak, (2007), Het recht van het kind op respect. Amsterdam: SWP.
  • Externe link Janusz Korczak, (2010), Hoe houd je van een kind. Deel I. Het kind in het gezin. Amsterdam: SWP. (nieuwe vertaling).
  • Externe link Joop Berding (2005), ). In de ban van het kind. Pedagogisch handelen in de kinderopvang.  Assen: Van Gorcum.
  • Joop Berding en W. Pols (2006), Janusz Korczak en de wet van het respect.  In J. Berding & Th. Cappon (red.). Scholen voor het leven. De inspirerende visie van Janusz Korczak, pp. 11-23, Gorinchem: Uitgeverij Narratio.
  • Berding, J., I. van Rijn en I. Smit (2010), Janusz Korczak voor pedagogisch medewerkers in de kinderopvang.  Amsterdam: Janusz Korczak Stichting.
  • Externe link Betty-Jean Lifton, (1989), The King of Children, A Biography of Janusz Korczak  London: Pan Books.
Links
Studieopdrachten Klik hier om de studieopdrachten te bekijken
Video

Pedagogische canon: Janusz Korczak (1878-1942) toegelicht en uitgelegd door Joop Berding aan de hand van het boek ’Hoe houd je van een kind?’

 
  homepage   volgende   laatste