1852 - Vereeniging ten behoeve der Arbeidersklasse Eerste Nederlandse woningbouwvereniging. 1854 - Verslag aan den Koning over de vereischten en inrigting van arbeiderswoningen Het verband tussen huisvesting en gezondheid.
1901 - De Woningwet. ’Een zaak van het rijk’ 1903 - Wonen moet je leren. Het woonbeschavingsoffensief. 1904 - Eerste toegelaten instelling. ‘Uitsluitend in het belang van verbetering der volkshuisvesting werkzaam’ 1910 - Fabrieksdorpen. Verlichte ondernemers bouwen woningen voor hun arbeiders. 1913 - Nationale Woningraad. Vereniging van woningcorporaties. 1915 - Ontstaan gemeentelijke woningbedrijven. ’Wie bouwt? Wibaut!’ 1918 - Landarbeiderswet … en de strijd tegen plagggenhutten. 1921 - Amsterdamse School. Kwaliteitsarchitectuur voor het volk. 1933 - Huurdersverzet en huur(prijs)bescherming. De betaalbaarheid van woningen. 1945 - Woningnood: volksvijand nummer 1. Wederopbouw en het ingrijpen van de overheid. 1946 - Goed wonen. Smaakvol wonen als unieke en individuele expressie. 1956 - Nationale hypotheekgarantie en eigen woningbezit. ’Een eigen huis, een plek onder de zon’ 1962 - ’Aardgas, warmte bij u thuis’ Woningen aan het riool, elektriciteit, aardgas en internet. 1966 - Het maakbare wonen en de ruimtelijke ordening. Van groeikernen tot krimpregio’s. 1968 - De kraakbeweging. ’Leegstand is een misdaad’ 1972 - Van huurder tot woonconsument. Afscheid van woningbouwverenigingen. 1972 - Van huurder tot woonconsument. Afscheid van woningbouwverenigingen. 1977 - Stadsvernieuwing als antwoord op cityvorming. ’Bouwen voor de buurt’ 1995 - Operatie-Heerma. Woningcorporaties op eigen benen . 1997 - Stedelijke vernieuwing. Herstructurering van naoorlogse wijken. 2005 - Uniek in de wereld. Europa, inkomensgrenzen en non-profitorganisaties. 2006 - Huisvesten van bijzondere doelgroepen. Zorg aan huis. 2014 - Parlementaire enquête woningcorporaties. Uithuilen en opnieuw beginnen. 		Canon volkshuisvesting
Toelichting
 
  homepage   volgende   laatste
De Nederlandse volkshuisvesting is best iets om trots op te zijn. Dat wat ruim een eeuw geleden begon met ‘eilandjes in een krottenzee’ heeft in onze samenleving mee vorm gegeven en doet dat nog altijd. Het is één van de redenen waarom ons land geen desolate suburbs of ontoegankelijke getto’s kent. Onze sociale woningbouw trekt geïnteresseerde bezoekers van over de hele wereld, al vinden we het zelf zo gewoon als water uit de kraan.

Diezelfde volkshuisvesting heeft roerige tijden achter de rug. De corporatiesector lijdt onder een aantal grote desinvesteringen die de hele sector worden nagedragen, de rijksoverheid haalt geld uit de sector om haar begroting op orde te krijgen, er is een parlementaire enquête geweest, de regering is met ingrijpende wijzigingen van de Woningwet gekomen. Vast staat dat wat wij onder het vertrouwde (en in de wereld unieke) begrip volkshuisvesting hebben verstaan, zal gaan veranderen. De komende decennia zal het begrip een andere inhoud gaan krijgen dan dat de afgelopen eeuw het geval was. Maar wat nemen we vanuit het verleden mee? Wat is er eigenlijk bereikt? Waar kwamen we vandaan? Welke trots is er eigenlijk verbonden aan onze volkshuisvesting of zou dat in ieder geval moeten zijn?

De geschiedenis van de volkshuisvesting is digitaal maar beperkt raadpleegbaar. Er is een Digitaal museum van de volkshuisvesting, maar dat is vooral gericht op specifieke woningbouwprojecten per periode. Politieke en maatschappelijke achtergronden, aandacht voor bewoners en discussies over de volkshuisvesting komen daarin nauwelijks aan de orde, laat staan dat het de bezoeker in staat stelt om op basis van verwijzingen en originele documenten dieper in de verschillende onderwerpen uit de geschiedenis te graven. Ook op papier – in gedrukte vorm – is er eigenlijk nauwelijks sprake van een systematisch aandacht voor de geschiedenis. Er is geen gespecialiseerde bibliotheek, er zijn eigenlijk nauwelijks standaardwerken, er is – op verschillende plaatsen – van alles wat, maar er is geen plek waar deze fragmentatie met elkaar wordt verbonden. Het recente proefschrift van Wouter Beekers, Het bewoonde land. Geschiedenis van de volkshuisvestingsbeweging in Nederland (Boom, 2013), is de eerste wetenschappelijke poging sinds jaren om de geschiedenis van de moderne volkshuisvesting omvattend te beschrijven en te ordenen. Voor de rest moeten we het doen met incidentele publicaties over afzonderlijke jubilerende of fuserende corporaties.

Tegen deze achtergrond is het idee geboren om een Canon volkshuisvesting te ontwikkelen. Aan de hand van 25 vensters kunnen we zo de grote lijnen van geschiedenis van de moderne volkshuisvesting inzichtelijk maken voor een breed publiek, maar tegelijkertijd kunnen we voor mensen die al goed geïnformeerd zijn of zich verder willen verdiepen een digitaal platform bieden dat hen verder helpt. De geschiedenis wordt aldus tentoongesteld in de digitale etalage van de Canon volkshuisvesting, maar daarachter vormt zich een digitaal magazijn waar met behulp van digitale basisdocumenten en verwijzingen veel kennis is opgeslagen. Zo’n digitaal magazijn/platform ontbreekt momenteel en de Canon volkshuisvesting wil in deze lacune voorzien.

De moderne geschiedenis van de volkshuisvesting presenteren in 25 vensters brengt uiteraard beperkingen met zich mee. Zo’n opdeling kan niet compleet zijn. Het accent is daarbij komen te liggen op het sociale karakter van de volkshuisvesting, de canon gaat dus meer over wonen dan over bouwen. Relevante zaken als de dynamische kostprijscalculatie of veranderingen in het Bouwbesluit, de toepassing van andere bouwtechnieken dan wel de eisen van de welstandscommissies zijn daardoor buiten het bereik van deze Canon gevallen. Niet omdat deze onderwerpen onbelangrijk zijn, maar omdat in deze Canon het accent is komen te liggen op de sociale, politieke en beleidsmatige aspecten van de volkshuisvesting.

Deze Canon kent twee zijpanelen, om het zo maar even aan te duiden. De eerste bestaat uit de rubriek Huisvesters van het volk, overgenomen van de gelijknamige rubriek die sinds 2012 in elke nummer van Aedes Magazine wordt gepubliceerd. In elke editie wordt daarin aandacht besteed aan personen die zich in hun eigen omgeving of op hun vakgebied meer dan verdienstelijk hebben gemaakt voor de ontwikkeling van de volkshuisvesting in Nederland. Daarnaast is de geschiedenis van de volkshuisvesting ook tastbaar en zichtbaar gemaakt door het uitstippelen van een wandeling door de Arnhemse wijk Klarendal, compleet met een prachtige gekleurde wandelkaart. Klarendal is zo’n historische volkswijk waarin uit alle fasen van de geschiedenis van de volkshuisvesting illustratieve woningen zijn te vinden.

Tot slot: deze Canon is tot stand gekomen dankzij de steun van Aedes en financiële bijdragen van het ministerie van Binnenlandse Zaken en 16 hieronder vermelde corporaties.

Amsterdam, maart 2016

Boekeditie
In 2017 verscheen de boekeditie van de Canon volkshuisvesting, waarvan in een paar maanden 10.500 exemplaren werden verkocht. In april 2019 verscheen de tweede druk, een jaar later de derde en in 2021 de vierde en vijfde druk. Deze laatste is nog volop leverbaar. Ga naar deze pagina voor meer informatie.


Redactie
Wouter Beekers, Jos van der Lans en Margriet Pflug

De redactie bedankt Hugo Priemus, Len de Klerk, Gerard Anderiesen en Erik Visser voor hun kritische opmerkingen en suggesties voor verbetering.

De volgende woningcorporaties hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van de Canon volkshuisvesting:

Volkshuisvesting - Arnhem
Ymere
Lefier
De Key
Mooiland
Tiwos
Woonbron
Woonwaard
Portaal
WonenCentraal
Rochdale
Cascade
Stadgenoot
Zayaz
Mitros
de Alliantie

Publicatiedatum: 08-03-2016
Datum laatste wijziging :23-08-2023
Literatuur
Aanvullend materiaal
Links
Video

Andere Tijden presenteerde in de eerste maanden van 2023 een vierdelige serie waarin Mariëlle Tweebeeke de kijker meeneemt in een reis door de tijd. De vier afleveringen gaan achtereenvolgens over de strijd tegen verkrotting in het begin van de 20e eeuw, het Tuinstadideaal van de jaren 20 en 30, de ‘bouwen bouwen bouwen’-gedachte van de jaren 50 en 60 en tot slot de opkomst van de Vinex-woningen én het marktdenken vanaf de jaren 90.

Klik hier voor de link.

 
  homepage   volgende   laatste