De ontwikkeling van sociaal werk in Nederland is lange tijd een zaak van de verzuilde elites geweest. In feite hield de verlichte burgerij tot ver in de 20ste eeuw de nationale touwtjes in handen. Gemeenschappelijk was hun opvatting dat zorg voor armen een kwestie van particulier initiatief was, waar de staat weg van moest blijven. De uitvoerenden zelf speelden tot ver na de Tweede Wereldoorlog niet of nauwelijks een rol in de beleidsbeslissingen.

De nationale overlegstructuur van het particulier initiatief kreeg een krachtige impuls door de oprichting van de Nederlandse Vereeniging voor Armenzorg en Weldadigheid (NVAW) op 16 november 1908 op initiatief van de redactie van het Tijdschrift voor armenzorg. Dat een dergelijke samenwerking mogelijk was, bewees de Amsterdamse Vereeniging van Armbesturen in 1899. Zowel van deze plaatselijke als van de landelijke samenwerking was Louis Blankenberg de drijvende kracht. De NVAW stelde zich tot doel de versnipperde armenzorg te verbeteren en daarover informatie uit te wisselen en met de regering en andere ‘besturende lichamen’ in overleg te treden. De vereniging begon met zo’n 500 leden waaronder 19 burgerlijke armbesturen, 39 diaconieën, 11 katholieke armbesturen en 37 particuliere armbesturen. Bij elkaar vormde dit overleg een belangrijke pressiegroep voor de ontwikkeling van sociale wetgeving.

Na de oorlog ontstond er in 1947 een aparte beroepsorganisatie: de Nederlandse Bond van Maatschappelijk Werkers, NBMW (thans Beroepsvereniging van professionals in sociaal werk). De Vereeniging voor Armenzorg en Weldadigheid past haar naam aan en gaat verder als Nederlandse Vereniging van Maatschappelijk Werk. Daarmee scheiden zich de wegen van professionele beroepsbeofenaren en de instellingen waarvoor zij werken. Professionals en bestuurders krijgen hun eigen bnelangenbehartigers. In 1956 de verandert de Nederlandse Vereniging van Maatschappelijk Werk haar naam in Nederlandse Raad voor Maatschappelijk Werk (later, in de jaren zeventig wordt Werk Welzijn) (NRMW). Deze organisatie groeit uit tot een gezaghebbend overlegorgaan van welzijnskoepels met de overheid. Lange tijd is het een soort SER van het welzijnswerk. Bekende leden waren de Joint (voor het maatschappelijk werk) , de FIOM (opvanghuizen), het Werkverband Integratie Jeugdwelzijnswerk (WIJN, jeugdhulpverlening) en Gamma (sociaal-cultureel werk).

Toen de landelijke overheid vanaf de jaren zeventig de financiering en de regie van het welzijnswerk steeds verder naar zich toetrok, kreeg de Raad steeds meer het nakijken. De Knelpuntennota van 1974 kondigde dit andere tijdperk aan. De nota schetste een nieuw kader voor samenhang, toegankelijkheid, democratisch functioneren en rechtszekerheid van het welzijnswerk. Dat alles kon het beste op plaatselijk niveau en dicht bij burgers gerealiseerd worden, vond Wim Meijer, de toenmalige staatssecretaris van CRM. De welzijnskoepels lieten zich echter niet zomaar aan de kant zetten. Daarom zette de politiek in 1982 de commissie Herstructurering Landelijke Organisaties aan het werk. Toch duurde het nog tot 1989 voordat de subsidies aan zo’n 35 landelijke organisaties werden stopgezet. Daarvoor in de plaats kwam het Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn (NIZW), met als taak de professionele werkontwikkeling te stimuleren en om te voorkomen dat men in alle gemeenten (die inmiddels het welzijnswerk onder hun hoede hebben gekregen) het wiel opnieuw ging uitvinden.

De werkontwikkeling werd daarbij afgesplitst van de werkgeversfunctie, die in handen kwam van aparte werkgeversorganisaties, verenigd in de MO-Groep, waarbij de afkorting staat voor Maatschappelijk Onderneming. Bij deze brancheorganisatie zijn zo’n 1800 instellingen/organisaties aangesloten. Sinds 2009 is de MO-groep opgesplitst in twee zelfstandige onderdelen: Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening, Jeugdzorg en Kinderopvang. Naast andere activiteiten zijn deze MO-organisaties, samen met de vakbonden uiteraard, verantwoordelijk voor de CAO’s. In 2016 veranderde de MO-groep/Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening van naam. Vanaf dat moment ging ze verder als Sociaal Werk Nederland, nadat eerder de tak jeugdzorg en kinderopvang zich had omgedoopt tot Jeugdzorg Nederland.

In feite trad de MO-groep met haar opsplitsing in de voetsporen van het NIZW dat zich al in 2007 in drie delen opsplitste: het Nederlands Jeugdinstituut (NJi, gericht op jeugd en jeugdzorg), Vilans (voor de zorg) en Movisie (voor het brede welzijnswerk). Bij Movisie is ook het Centrum voor Beroepsontwikkeling ondergebracht. De gedachte is dat deze afzonderlijke organisaties herkenbaarder zijn voor de verschillende werksoorten en dus ook meer kunnen betekenen voor de ontwikkeling van de professionaliteit van de sociaal werker. Want merkwaardigerwijs is die niet altijd vanzelfsprekend wijzer geworden van alles wat er op landelijk niveau voor hem of haar werd uitgedacht.